اخبار روز: www.iran-chabar.de
شنبه  ٣ دی ۱۴۰۱ -  ۲۴ دسامبر ۲۰۲۲

کمانچه نواز افسانه ای این بار سنگ تمام گذاشت. به تنهایی؟ نمی دانم درونی کردن این همه خونی که دادیم و این همه صدای وحدت و یگانگی از جماعت گروگان گرفته شده چگونه همه در یک جان جا می گیرد. گرفته است. و این کار فقط ازکسی مانند کیهان کلهر برمی آید. بسیار در کنسرت هایش شرکت کرده ام. و بسیار ویدئوهایش را زیر نظر گرفتم. این اجرای یلدا در مونترال اما در صدمین روز “زن، زندگی، آزادی” در پایان پائیزی که که دنیا را با گیسوان دخترانش و کشتار جوانانِ زیباچهره و خردمند و برومند تکان داد صحبت از روانیست که با خود این همه خون را و این همه فریاد را حمل می کند. شدنی که از کودکانگیِ ۵ سالگی آغاز می شود در این شب به اوج خود می رسد. آیا بیشتر از این هم می شود به معراج رفت؟


هیچ اندوهی نتوانسته بود مرا این گونه به گریه بیاندازد و نه هیچ موزیسینی نتوانسته بود این چنین مرا تحت تأثیر قرار بدهد که من در یلدا و در صدمین روز رستاخیز” زن، زندگی، آزادی” در کلیسای Enfant de Jesus در خیابان سنت دومینیک مونترال با حضور بی بدیل کیهان کلهر به آن دست یافتم. کیهان فقط یک اسم نیست. تمام موجودیت موجودیست که همه ی جهان را در خود دارد. این جهان آنقدر درونی است و آن قدر در ژرفنای جان جا دارد که وقتی با آرشه برروی کمانچه ظاهر می شود همه ی جهان بیرون را نیز درونی می کند. و آن جهان بیرون، اکنون که این همه جان از دست می رود و این همه جان با هم هم نوا شده اند، آن چنان اندرونی شده در جان که همه جان ها جانی می شود یکتا و یگانه و واحد. در روی صحنه نه انگار که یک کلیسای عظیم در مقابل به او می نگرند. آن چنان در درون غرق که آرشه و کمانچه و کیهان کلهر همه یکیست و در این اوضاعِ دگرگونیِ پلیدی به نیکوسرشتی نوا نوای غم و اندوه و عزاست. وآنگاه خشم. و آرشه آرام آرام اما قاطع و معزم خشمش را به شورشی ستم ستیز مبدل می سازد. غم آن چنان می نشیند با آرشه و رانش های ژرف و حرکات ناخودآگاه برروی سیم که گویی برای همیشه ماندگار، اما انگشتان کشیده ی آبدیده از ۵۰ سال ضرب، ضرب آهنگ اندوهیست که اوج می گیرد. می گیرد. و ندای بس بلند سر می دهد. می آییم. می آییم. همگی می آییم و دودمانتان بر باد می کنیم.

کیهان کلهر فی البداهه می نوازد. یعنی که هر کنسرتش با دیگری متفاوت است. مانند شاعری که نیمه های شب واژگان بر سرش می بارند و او باید بلافاصله آنها را برروی کاغذ فرود آرد. وگرنه آن واژگان دگرگونه اند. فی البداهه نوازی هایش با بزرگان هندوستان و آفریقا و ترکیه بر روی سن غوغا به پا کرده است. متاسفانه کمتر این حالات و حس های آن به بازار آمده اند. لذا کیهان کلهر را فقط باید بر روی سن دید. و تنها یا حداکثر بایک نوازنده ای که فقط همراهی هایی می کند. مانند همین یلدایی که مرا از خود بیخود کرد. موسیقی سنتی را با فولکلورهای کردی و موسیقیِ مقامی شمال خراسان و گاه متأثر از موسیقی هند، ترکیه، آفریقا، چین با کمانچه و هم چنین با سه تار می نوازد. و حرف خودش را می زند. موسیقی اش از حتی جاز الهام گرفته است. اما اصالت موسیقی سنتی و فولکور کردی در پس زمینه ی همه ی کارهایش، کارهای فی البداهه اش که درجا ساخته می شود وجود دارد. و این خودِ کیهان است، کیهانِ کلهر که بازسازی می شود به طور دائم. هیچ از قبل نمی دانی چه رخدادی را شاهد خواهی بود در دنیای کیهانِ کلهر. بازنویسی. شدنی که همه ی سلول ها و رگ ها و خونش در آن شریک اند. ترکیبی و شراکتی که وقتی بیرون ریخته می شود کیهان می شود جهان همگان. در آغاز خود را کوک می کند. دست گرمی است. اما وقتی که گرم می شود هیچ چیز جلودارش نیست. و دیگر خودی هم وجود ندارد که دخالتی کند. خود و ساز یکی هستند. به نحوه ی نشستنش توجه کنید در این ویدئو و چگونه ساز را میان پاهایش می گذارد و تکان هایی که به بدنش می دهد و نیمه برخاستن های ناخودآگاه، گویی دارد زنی را، زنی محبوب و معشوق را، با جان و دل و روح و همه چیز می کند. فارغ از هرچه در اطراف. سراسر زندگی است و شعف. آیا هم خوابگی به این زیبایی هیچ سراغ دارید؟


رضا ترشیزی پس از یکی از کنسرت هایش در باره ی کیهان کلهر می‌گوید: اجرای کیهان کلهر در این کنسرت به وضوح شکستن این قالب‌ها را در موسیقی سنتی نشان می‌دهد. کلهر با ساز سنتی کمانچه خود پا به پای سازهای زهی غربی که ویولن، ویولا، چلو و آلتا بودند حرکت می‌کرد و ملودی‌های سه گاه، نوا و اصفهان را با چنان ترکیب قابل قبولی از لحاظ هارمونیک و اجرایی بازسازی کرده بود که نه تنها برای نوازندگان سازهای زهی غربی نا آشنا نبود، بلکه به هیچ عنوان از چارچوب‌ها و موازین و قوانین علمی موسیقی جهان و موسیقی سنتی ایرانی نیز بیرون نبود.“


خانواده اش را در جنگ در کرمانشاه از دست می دهد. در کودکی فاصله ی مدرسه تا خانه را به عشق ساز می دود. ونامزد جایزه ی گِرَمی می شود و جایزه اش را در بیست و پنجمین جشنواره موسیقی وومسکه در شهر تمپره ی فنلاند به شجریان تقدیم می کند. همکاری هنری کلهر با اردال ارزنجان از ترکیه، شجاعت حسین‌خان از هند، تومانی دایاباته از مالی، جوجوما از چین، عالیم قاسم اوف از جمهوری آذربایجان، کوارتت زهی بروکلین رایدر، ارکستر فیلارمونیک نیویورک، کوارتت کرونوس، گروه سازهای بادی هلند، رامبراندت تریو و هم چنین همکاری با کارگردان سرشناس فرانسیس فوردکاپولا و اسالدو گولیچف آهنگساز در موسیقی متن فیلم جوانی بی جوانی و هنرمندان دیگر او را به چهره‌ای بین‌المللی تبدیل کرده‌است. مرد سال ۲۰۱۹، کیهان کلهر، همان زرتشت نیچه است که نیمروز از آسمان دنیا را روشن می کند. و در این یلدا، در شب ۲۱ دسامبر ۲۰۲۲، فروزان تر از همیشه، شعله برگرفته از روسری های به آتش انداخته شده و خشمگین از خون جوانانِ وطن شورشی به پا می کند که باید به پایش بیفتی از این هم جانِ شیفته و در عین حال متانتی که از پرباریِ درخت است. چنین موجودی را هرقرن یکی بیرون می دهد این طبیعت و جوامعی که الله بختکی پدیده ها را بوجود می آورند.

تکان هایی به بدنش وارد می شد موقع اجرا در این شب یلدا. زانوی خم شده بر روی فرش گویی ضربه ی چکش پزشک آن را به هوا پرتاب می کند. و آن بدن کشیده ی بلند نشسته رو به سقف قد می کشد. این حرکات، نه که خود وارد کرده باشد. وارد می شود. از همان درونی که آرشه را بر سیم می کشاند. واکنشی ناآگاهانه به آن اندوه و سپس خشم و آن شورش.

در اینستاگرامش نوشت:

دستتان در خون پاک مردم ایران است

که با هیچ آبی شسته نخواهد شد.

و ارابه ی عدالت،

به دست ما مردم،

برهیبت فاسد شما رانده خواهد شد.

سیاه برتن، ایستاده ایم در انتظار بزنگاه سرخ داوری.


بعد از سقوط هواپیمای اوکرائین در فرودگاه تهران، برخی از هنرمندان از جمله علیرضا عصار، علیرضا قربانی و شهرام ناظری کنسرت های خود را لغو کردند. اما کیهان کلهر روز یکشنبه ۲۳ دی ماه، در کنسرت “شهر خاموش” خود که در تالار وحدت اجرا شد، به حاضران گفت: “هنر جدی هیچوقت نباید تعطیل شود، چون کارش به تفکر آوردن افراد است.”، “حدود چهار دهه طول کشیده که جامعه ی موسیقی کار کرده، زحمت کشیده و مبارزه کرده و به اینجا رسیده تا اجازه داشته باشد برای شما کار کند و من اینجا باشم و با شما صحبت کنم.”، “در این شرایط باید باهم باشیم و در میان شما باشیم و از نفس یکدیگر استفاده کنیم و به جای عصبانی بودن یا به جای پرخاشگری این جو زمخت و خشن را با موسیقی تلطیف کنیم تا برای همه ما قابل تحمل شود.”

این یوتیوب شاید بهترین باشد در میان همه ی آن چه که در دست داریم. ولی هیچ کدام این اجرایی را که من در یلدای امسال از او دیدم نداشته اند. این اجرا در اوجی بود که بالاترش را نمی توان تصور کرد. شاهکار کیهان کلهر. شاهکار جهانی که همه ی کهکشان را در بردارد. کاش آن را ضبط کرده باشند.