سیاسی دیدگاه ادبیات جهان - مقالات و خبرها بخش خبر آرشیو  
   

نخستین کنگره حزب چپ، از نگاهی با فاصله!


احمد پورمندی


• در بحث پیرامون سند سیاسی، چپ رادیکال با حمایت بخشی از سنتی ها، پیشنهاد حذف تمام بندهای مربوط به اصلاح و اصلاح طلبی را به دفعات به رای گذاشت. گرچه هیچ یک از پیشنهاد های حذف رای نیاوردند، اما درصد آرای موافق و مخالف حذف نشان میدهد که طرفداران تنظیم رابطه با اصلاح طلبی فقط به لطف آیین نامه ای موفق شدند که حذف موادی از سند پایه را به رای بالای ۵۰ درصد (اکثریت مطلق) منوط کرده بود ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
يکشنبه  ٣۰ تير ۱٣۹٨ -  ۲۱ ژوئيه ۲۰۱۹


به دنبال انتشار گزارش هیت رییسه نخستین کنگره حزب چپ، بر آن شدم که دیده ها و شنیده هایم در این کنگره را از نگاهی کمی متفاوت با علاقمندان در میان بگذارم.
کنگره، مرکز چالش و سازش سه گرایش چپ سنتی، چپ نو و سوسیال دموکرات ها بود. اثر انگشت این سه جریان را در همه جا، از شعارها و دکوراسیون سالن و سبک و سیاق رای گیری ها تا اسناد سیاسی و برنامه ای می شد به راحتی مشاهده کرد.
مدیریت کنگره، ارایه متمرکز اسناد و نقش بسیار پررنگ کمسیون هایی که اسناد را تهیه و به کنگره آوردند و حمایت نیرومند "آیین نامه" از اسناد مبنایی، همگی مهر و نشان چپ سنتی را بر پیشانی داشتند و با توجه به اینکه در نتیجه توافق های قبلی، در هر زمینه فقط یک سند به کنگره ارائه شد، در عمل امکان تاثیر گذاری کنگره روی اسناد ارایه شده به سطحی فرو کاسته شد که از سوی کمسیون ها برنامه ریزی شده بود.
با کنگره می توان از زوایای مختلفی تماس گرفت. تمرکز من در این یادداشت، تعاملات پیرامون دو سند سیاسی و راستاهای برنامه خواهد بود.
ترکیب آرا نشان می دهد که هیچ یک از سه گرایش مذکور، در کنگره حزب چپ اکثریت نداشته اند و فقط آن چیزهایی از تصویب گذشته اند که دو گرایش یا بخش هایی از سه گرایش به آنها رای داده اند.
در بحث پیرامون سند سیاسی، چپ رادیکال با حمایت بخشی از سنتی ها، پیشنهاد حذف تمام بندهای مربوط به اصلاح و اصلاح طلبی را به دفعات به رای گذاشت. گرچه هیچ یک از پیشنهاد های حذف رای نیاوردند، اما درصد آرای موافق و مخالف حذف نشان میدهد که طرفداران تنظیم رابطه با اصلاح طلبی فقط به لطف آیین نامه ای موفق شدند که حذف موادی از سند پایه را به رای بالای ۵۰ درصد (اکثریت مطلق) منوط کرده بود.
اوج تقابل گرایشات، در بحث مربوط به تیتر سند سیاسی متمرکز شد. این امر گرچه کمی عجیب به نظر می رسد، اما دلایل روشنی داشته است. کسانی که پروسه تدوین سند سیاسی را هدایت کردند، به دلیل وجود حساسیت و اختلاف نظر، ترجیح دادند که مستقیما وارد بحث راهکار و چگونگی گذار از ج. ا. به جمهوری سکولار و دموکراتیک نشوند و سند سیاسی را با یک کمبود بزرگ و چشمگیر به کنگره بیاورند، با این حساب و امید که یا کنگره موفق به تفاهم می شود و یا با گذاشتن این مساله کلیدی در پرانتز، وحدت حزب موقتا حفظ خواهد شد.
گرچه بخش بزرگی از سنتی ها و همه چپ های رادیکال، عملا حامی شعار "گذار از جمهوری اسلامی، هم استراتژی، هم تاکتیک" بودند، اما بخشی از عقلای گرایش سنتی، پذیرای این سیاست نبودند و با پیوستن به سوسیال دموکرات ها، این زمینه را فراهم کردند که فقدان راهکار در سند، در گزینش تیتر جبران شود. سه تیتر به رای گیری گذاشته شدند که دو تای آنها، در جوهر یکی بودند و برگزاری انتخابات آزاد، برپایی مجلس موسسان و تدوین قانون اساسی جدید را به بعد از "گذار" منوط می کردند. این تیتر ها رای نیاوردند و تیتری که از سوی یکی از عقلای محافظه کار و سنتی، پیش نهاد شده بود، به رای گذاشته شد. پیشنهاد دهنده در دفاعیات خود تاکید کرد که سند فاقد استراتژی روشن است و تنها در صورت تصویب این تیتر، سند سیاسی صاحب یک راهکار مبتنی بر خشونت پرهیزی و متکی بر جنبش های مدنی خواهد شد که در آن گذار از طریق برگزاری انتخابات آزاد صورت می گیرد. این تیتر که با آرای سوسیال دموکرات ها و سنتی های محافظه کار رای آورد و تکلیف راهکار حزب را هم روشن کرد چنین بوده است:
"برای گذار از جمهوری اسلامی به جمهوری سکولار و دمکرات،
برگزاری انتخابات آزاد برای تشکیل مجلس موسسان و تدوین قانون اساسی جدید!"
این تیتر گرچه تصویب شد، اما تنها توانست ۵۵ در صد آرا را نصیب خود کند و نشان دهد که گرایش نیرومندی در حزب چپ، به راهکار مبتنی بر انتخابات آزاد، اعتقادی ندارد و برای تحقق "گذار" به راهکارهای دیگری می اندیشد.
بحث در مورد راهکار، به تیتر محدود نماند. قراری به امضای ۱۰ نفر به هیت رییسه داده شد تا مطابق آیین نامه مستقیما در کنگره طرح شود. متن بخش سیاسی این قرار به شرح زیر است.
"پیرامون محورهای نقشه راه فعالیت سیاسی حزب تا کنگره دوم!
در راستای تحقق شعار راهبردی حزب، گذار از ج.ا. و استقرار جمهوری سکولار و دموکراتیک در ایران، حزب فعالیت سیاسی خود را بر محورهای زیر و تأمین همبستگی ملی برای تحقق آنها متمرکز می کند:
١ - آزادی کلیه زندانیان سیاسی و عقیدتی و پایان دادن به اعمال خشونت علیه مردم به جان آمده
٢- آزادی های سیاسی نظیر آزادی احزاب، تشکل ها، و تجمعات های سیاسی و صنفی، قلم و بیان
٣- برگزاری انتخابات آزاد، بدون دخالت نهادهای حکومتی، تحت نظارت هیتی مورد قبول همگان، جهت برپایی مجلس موسسان و تدوین قانون اساسی جدید."

این قرار به دلایلی که هنوز کاملا برایم روشن نیستند، مورد بی مهری هیت رییسه کنگره قرار گرفت. ابتدا آنرا برخلاف نص و روح آیین نامه، به جای طرح در صحن کنگره، به کمسیون سند سیاسی ارجاع دادند و زمان طرح آنرا به تاخیر انداختند. سپس علی رغم درخواست های مکرر، از چاپ و انتشار آن در کنگره خودداری نمودند. به درخواست طرح آن قبل از رای گیری نهائی روی سند سیاسی، پاسخ مثبت ندادند و در نهایت به دنبال اعتراضات مکرر، در آخرین ساعت کنگره، در حالی که سند سیاسی از تصویب گذشته و نمایندگان در تدارک ترک محل بودند، بدون آنکه حاضرین از قبل متن قرار را دیده باشند، ضمن عذرخواهی صوری از تدوین کنندگان قرار، رسیدگی به آن را در دستور گذاشتند. در جریان رسیدگی هم تنها به یک نفر امکان و اجازه داده شد که در ۵ دقیقه هم حاضران را در جریان محتوای قرار قرار بدهد و هم از آن دفاع کند.
نتیجه رای گیری در آخرین ساعت کنگره، پس از تصویب سند سیاسی و در شرایط محدویت شدید وقت و عدم آشنایی کافی حاضران با محتوای قرار، قابل پیش بینی بود: ٣۹ درصد موافق، ۴۴ درصد مخالف و ۱۷ درصد ممتنع! درصد بالای آرای ممتنع، بیانگر آن است که هیت رییسه روند رسیدگی را بسیار بد مدیریت کرده است. با توجه به اینکه محتوای قرار با تیتر مصوب انطباق داشته است، و در صد مخالفین (۴۴ درصد) تقریبا ثابت مانده است، می توان گفت که تعداد غیرعادی آرای ممتنع نتیجه ریزش آرا موافقان تیتر از ۵۵ به ٣۹ درصد بوده است. امری که در صورت مدیریت بهتر، می توانست اتفاق نیفتد. آنچه مرا به سمت نگاهی بدبینانه نسبت به عملکرد هیت رییسه سوق می دهد، حذف این قرار و پروسه بررسی آن در گزارش رسمی است که دوستان از جریان کار کنگره انتشار داده اند. در این گزارش تقریبا هیچ سخنرانی این یا آن مهمان از قلم نیفتاده است. اما موضوعی که در حیات سیاسی حزب اهمیت درجه اول دارد، به فراموشی سپرده شده است!
به هرحال، در نتیجه مدیریت متمرکز کنگره و نبود اراده کافی، سند سیاسی نتوانست به گونه ای شفاف به یک رهکار و سیاست روشن تجهیز بشود و علاقمندان تنها می توانند به تفسیر تیتر آن، به نتایجی برسند!

بحث در مورد سند راستاهای برنامه ای کمی متفاوت بوده است. به نظر می رسد که در تدوین این سند سازش نانوشته ای بین سه گرایش عمل آمده است.
این سند در دو بخش تدوین شده است. بخش اول زیر عنوان "دیدگاه ها و ارزش های ما" دارای بار ایدئولوژیک نیرومندی است و بیشتر به "از بام تا ثریا" مربوط می شود. این بخش بر پایه علایق و رویاهای چپ های سنتی و چپ های رادیکال تدوین شده است. در بخش دوم که زیر عنوان "زندگی بهتر برای مردم ایران" تدوین شده و به "از صحن خانه تا به لب بام" اختصاص دارد، پای سند بر زمین سفت "سوسیال دموکراسی" استوار شده است. از دشنام به سرمایه و سرمایه دار اثر چندانی مشاهده نمی شود و اگر چه احترام به مالکیت خصوصی کماکان "تابو" باقی می ماند، اما سرمایه داری به مثابه یکی از ارکان اقتصاد به رسمیت شاخته می شود و در مجموع "رئال- پلتیک" نقش قابل اعتنایی بر عهده دارد.
در این سند هم دو موضوع مهم مربوط به مسائل اقوام، به صلاحدید تنظیم کنندگان سند به کنگره ارجاع داده شد و کنگره می بایست در مورد "آموزش به زبان مادری" و "فدرالیسم" تصمیم بگیرد. تفاوت این سند با سند سیاسی در آن بود که برخلاف سند سیاسی که پیشنهاد حذف اصلاح طلبی را رادیکال ها دنبال می کردند، در اینجا سوسیال دموکرات ها و معتدلین دو گرایش دیگر خواهان حذف "آموزش به زبان مادری" و "فدرالیسم" از سند بودند که البته در هر دو مورد ناکام ماندند.
با تصویب دو سند اصلی، به همان صورتی که پیش از کنگره مورد توافق لیدرهای گرایشات قرار گرفته بود، سهم اجلاس رسمی کنگره در تدوین اسناد، در مقایسه با توافقات در بالا و روند مباحثات پیش کنگره که سطح رضایت بخشی داشته، بسیار کم بوده است. این کاهش وزن را می توان در مجموع مثبت ارزیابی کرد، اگر با مباحثات فعال تر، شفاف تر، عمومی تر و کارشناسانه تر پیش از کنگره پشتیبانی و وزن کمتری به توافقات پشت درهای بسته داده بشود.

و چند نکته مهم در حاشیه:
- در کنگره بوروکراسی تقریبا به طور کامل در خدمت دستگاه رهبری قرار داشته است. هر دو دبیر اول حزب، در هیت رییسه حضور داشتند و همه اعضای این هیت – به جز مجید عبدالرحیم پور که داوطلب نبود- با آرای بالا، برای رهبری بعدی بر گزیده شدند. این می تواند یک نکته منفی در کار کنگره به شمار بیاید.
- کار کار شناسانه در تدوین اسناد چندان حضور قابل اعتنایی نداشته است. هر دو محرر اسناد، چهل سال است که با نثر منشیانه و "وسط گیر و گرد کن" سند می نویسند و انشای تکراری آنها بوی کهنگی می دهد.
- سوسیال دموکرات ها که در کنگره موسس بیش از سی در صد موسسان را شامل می شدند، در این کنگره در هیچ وزن کشی خاصی عرض اندام نکردند و گرچه در هر دو سند، اثر انگشت نسبتا پررنگی باقی گذاشته اند، اما در بسیاری از مسایل مهم، ائتلاف چپ مدرن و چپ سنتی دست بالا را داشته است.
- هم " آموزش به زبان مادری" و هم "فدرالیسم" مسایلی فراحزبی و شایسته کار کارشناسانه بیشترند. کنگره می توانست تصمیم گیری در این دو مورد را به آینده موکول کند. تاکید بر حق آموزش به زبان مادری می تواند مخاطراتی را متوجه وحدت ملی کند و انکار این حق هم، نوآموزان را با مشکلاتی مواجه می کند. به نظر می رسد که پذیرش حق آموزش به زبان مادری برای دوره انتقالی مثلا از پیش دبستانی تا راهنمائی بتواند پاسخگوی نیازهای واقعی کشور باشد.
در مورد فدرالیسم، مستقل از اینکه کدام برخورد با آن درست یا نادرست است، اینکه در یک سند مهم حزبی قید شود که یکی از اشکال عدم تمرکز می تواند فدرالیسم باشد، بدان معنی است که سند به شدت متاثر از روابط است و حرف مبهم و فاقد هرنوع دقتی زده می شود که تنها تعادل قوا توجیه گر آن است.
- پیری بزرگ ترین آفتی است که این حزب را تهدید می کند. نگرش پیرسالار بر این حزب غلبه دارد. تنها عضو جوان حزب که برای عضویت در هیت رییسه داوطلب شد، از رای کنگره برخوردار نشد و این بیانگر واقعیت تلخ شکاف بین عمل مشخص و ادعای هزار بار تکرار شده ضرورت جوانگرائی است.
- حضور و نقش زنان گرچه نسبت به کنگره موسس افزایش داشته است، اما کماکان "مردانه بودن" دومین نقص بزرگ حزب چپ ایران است.
- قراری به کنگره ارائه شد تا به امکان عضویت همزمان در دو تشکل سیاسی ایرانی پایان داده شود. مصداق واقعی این قرار "اکثریتی" های درون حزب بودند. هیت رئیسه با ارائه عاقلانه قرار دیگری، تصمیم گیری در این مورد را که می توانست بحران زا باشد، به آینده موکول کرد. نگرش تدوین کنندگان قرار، نگرشی صرفا تشکیلاتی بوده است. اعضای تشکل هائی که حزب چپ را تاسیس کردند، کمتر یا بیشتر، به تشکیلاتی که از آنجا به حزب آمده اند، تعلق خاطر دارند و این امری کاملا طبیعی است که به کمک ماده و قرار از بین نمی رود. حزب فقط می تواند با ایجاد انگیزه برای دو عضویتی ها و سپردن تصمیم گیری نهائی به خود آنها، این مساله به تدریج حل کند.
- در مجموع سطح بسیار خوب و قابل قبولی از دموکراتیسم در روند تدارک کنگره و در جریان کار سه روزه آن حکمفرما بود. حزب چپ در روندی از آزمون و خطا در تلاش است تا سانترالیسم- دموکراتیک را در شرایط به شدت تحول یافته کنونی، باز تعریف کند. خطری که این روند را تهدید می کند، نه هرج و مرج و ناتوانی در تصمیم گیری، که خطر سلطه سانترالیسم سنتی است.


اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:

Facebook
    Delicious delicious     Twitter twitter     دنباله donbaleh     Google google     Yahoo yahoo     بالاترین balatarin


چاپ کن

نظرات (۴)

نظر شما

اصل مطلب

بازگشت به صفحه نخست