سیاسی دیدگاه ادبیات جهان - مقالات و خبرها بخش خبر آرشیو  
   

منافع و تضاد منافع طرفهای درگیر در سوریه


هادی صوفی زاده


• ایران دوران صعود خود در منطقه را طی کرده و آنچه در انتظار ایران خواهد بود حفظ دستاوردهایش یا آغاز رکود آن است. ایران در مقابل برنامههای سعودیها و امریکا ناچار به عقب نشینی خواهد بود. ضمنا روسیه نیز مایل به قدرتگیری بیشتر ایران در سوریه نیست و ایران در میدان دیپلماسی بازنده نسبی بحران سوریه خواهد بود ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
پنج‌شنبه  ۲٣ آذر ۱٣۹۶ -  ۱۴ دسامبر ۲۰۱۷


جنگ با داعش در سوریه وعراق رو به پایان است و دیپلماسی جای جنگ را گرفته است. نشست آستانه که راهکارهای نظامی را ارائه میداد کاربرد خود را از دست داده و بار دیگر ژنو به محل چانه زنی قدرتهای درگیر تبدیل شده است. درست است که داعش در مرحله پایان است اما سوریه یکدست نمانده و آن کشور میان دولت سوریه، کوردها و گروههای سنی که برخی از آنان در لیست ترور قرار دارند تقسیم شده است. هر کدام از این جریانات زیر مجموعه کشورهای منطقهای و فرا منطقهای هستند وطرفهای برون مرزی وزن و سرنوشت آنان را رقم می زنند. بنابراین آینده سوریه همچون معادلهای چند مجهولی نیازمند دقت لازم برای یافتن نتیجه معادله میباشد. در این نوشته کوتاه سعی بر آن است به تازهترین بلوک بندی و مسیر سیاسی هرکدام از کشورهای درگیر در بحران سوریه پرداخته شود.

ایران
ایران خود را پیروز جنگ سوریه می پندارند و اخیرا در داخل کشور مانورهای روی آن دادند. قابل انکار نیست که ایران در مقابل ترکیه به پیروزهایی دست یافت اما نباید ندیده گرفت که بخش بزرگی از کشور سوریه متحد ایران در کنترل سوریه نیست و کماکان تهدید برای منافع ایران بحساب می آید. مهمترین چالش پیش روی ایران در سوریه آینده مناسبات میان ایران و روسیه است. اگرچه ایران و روسیه در منطقه قفقاز روابط خود را توسعه و تحکیم داده و از طریق کشور جمهوری آذربایجان کریدور شمال به جنوب باز کردهاند اما کریدور شیعی ایران پایدار نیست و بیشتر تحت تاثیرسیاست روسهاست.
ایران منافع مشترکی با روسیه و ترکیه بعنوان کشورهای موثر در بحران سوریه دارد، در عین حال تضاد منافع با هم دارند و از همین حالا نشانههایی از تضاد منافع با روسیه ظهور یافته است. روسها خود به آنچه در سوریه بدست آوردهاند بسنده کردهاند زیرا حوزه منافع روسها در بنادر لاذقیه، طرطوس و بانیاس است که چه بلحاظ حضور نظامی چه به لحاظ قراردادهایی که بر دولت فعلی سوریه تحمیل کردهاند منافع خود را تثبیت و بقیه را به امریکا واگذار کردهاند. منافع امریکا نیز در حوزه جغرافیایی کوردهاست. روسها به حقوق سیاسی و جغرافیایی کوردها ( با در نظر گرفتن مرزهای مشخص) نظر مساعد دارند، موردی که خوشایند ترکیه و ایران نیست. باید بخاطر آورد روسها در منبج و عفرین از کوردها در مقابل تورکها حمایت کرده و اخیرا حمایتهایی از کوردها در منطقه دیرزور داشته اند که از نظر برخی صاحبنظران این حمایتها برای جلوگیری از بلندپروازیهای ایران بوده است.
چرا روسیه مایل به نفوذ بیشتر ایران نیست موضوعی است که هم به منافع خود روسیه در سوریه مربوط است هم از روی ناچاری آن کشور در مقابل فشارهای امریکا، اسرائیل و عربستان سعودی. باید توجه داشت روسیه همچون امریکا روابط حسنهای با اسرائیل و اخیرا عربستان دارد که الویت هر دو کشور مبارزه با نفوذ ایران است.
ایران در مقابل ترکیه موفقیتهایی داشته و توانست کارت کردستان عراق را از دست ترکیه درآورد. هر دو کشور در ارتباط با کوردها نظر واحدی دارند اما کوردستان سوریه همچون کوردستان عراق نیست و در سوریه امریکا و روسیه هستند که حرف اول را می زنند نه ترکیه و ایران.
ایران در مقابل سیاستهای عربستان سعودی آسیب پذیر بنظر میرسد. اگر امریکا در قضیه سوریه با ترکیه دچار اختلاف شده است و این اختلافات به نزدیکی آن کشور به ایران انجامیده ، مواضع سعودی عکس آن است. سعودی و امریکا در صدد شکاف میان شیعیان عراق هستند و انتخابات سال آینده عراق میزان نفوذ ایران را تا اندازهای مشخص خواهد کرد. بنابراین سیاست سعودی برای ایران مشکل آفرین است و ممکن است بعداز انتخابات عراق دوران رکود سیاسی ایران در عراق را شاهد باشیم.
ایران در منطقه بجای تکیه بر بستر مدار فرهنگی ـ ژئوپولیتیکی منطقه یعنی کوردستانهای ایران ـ عراق و سوریه بر بستر مدار شیعی عراق ـ سوریه و حزب الله سرمایه گذاری کرده است و آسیب پذیری سیاست ایران از اینجا سرچشمه می گیرد. با دلایل بسیاری میتوان گفت که در صورت اهمیت ایران به مدار فرهنگی شانس موفقیت ایران در منطقه بیشتر خواهد بود و حتی بخشی از فشارهای غرب علیه ایران کاسته میشد.
در آخرین اخباری که در برخی رسانههای معتبر انتشار یافته نام فاروق الشرع از چهرههای سیاسی قبلی سوریه بجای بشار اسد بعنوان رئیس جمهور آن کشور انتشار یافته است. موردیکه بهیچ وجه خوشایند ایران نیست. الشرع در اصل سنی مذهب و مورد قبول برخی کشورها منجمله ترکیه و عربستان است و همه اینها دوران رکود سیاست ایران را رقم خواهد زد.

ترکیه
ترکیه دشمن قسم خورده کوردهاست. ترکیه بارها گفته که اجازه نخواهد داد دولت تروریستی کوردی در شمال سوریه تاسیس گردد گویی حاضر به تشکیل دولت کوردی هم پیمان خود در شمال عراق بوده است!! ترکیه بخوبی دریافته که شکست کوردها در شرق فرات ممکن نیست بنابراین تمام تلاش خود را حول مقابله با کوردها درغرب فرات متمرکز نموده است. ترکیه دو هدف را تعقیب میکند. اول اینکه با تسلط بر منطقه ادلب برای جلوگیری از پیشروی کوردها به سوی دریای مدیترانه، دوم اینکه از مسیر جرابلس ـ عزاز کریدوری برای دسترسی به کشورهای عربی وشمال افریقا درست کند. به عبارتی دیگر منافع ترکیه در سوریه ایجاد کریدورعمودی شمال به جنوب است. در مقابل کریدور مورد نظر امریکا در سوریه از شرق به غرب است و نقطه برخورد این دو کریدور حلب و مناطقی است که اینک ترکیه آنرا اشغال نموده است.
ترکها کوردستان عراق را به ایران واگذار کردند تا کریدور شرق به غرب امریکا راعقیم بگذارند. اخیرا یکی از مشاوران سابق ترامپ گفته که ترکیه از ایران و قطر از کره شمالی برای منافع امریکا خطرناکتر هستند. ابزارهای امریکا برای برخورد با ترکیه کم نیستند. پرونده رضا ضراب و برخی موضوعات حقوق بشری ابزارهایی در دست امریکاست که میتواند با استفاده از آنان موقعیت اردوغان در انتخابات سال ٢٠١٩ را به مخاطره بیاندازد. ترکیه اگرچه به ایران، روسیه و قطر نزدیک شده است اما کماکان دشمن درجه اول سوریه بحساب می آید. روابط ترکیه با امریکا تنش زا شده، از عربستان و اسرائیل فاصله گرفته است، قطر زیر بار فشار همسایگانش مثل گذشته قادر به اعمال نفوذ بر جریانات اخوانی چون جبهه نصره در سوریه نیست و همکار خوبی برای ترکیه در قضیه سوریه نمی باشد.
سکوت امریکا در مقابل تهاجم حشد شعبی با حمایت ایران به کرکوک بیشتر از اینکه شکست آن متوجه کوردها باشد، سکوت معناداری علیه ترکیه برای تنگتر کردن عرصه ژئوپولیتیکی ترکیه بود. درست است که ترکیه خود به معامله با ایران پرداخت اما امریکا قادر به برهم زدن این معامله بود و از نظر امریکا آنان به آسانی قادر به کوتاه کردن دست ایران هستند اما با توجه به موارد متعدد تاریخی، اتنیکی و اقتصادی به آسانی قادر به کوتاه کردن دست ترکیه در کوردستان عراق نبودند. بنابراین میتوان گفت آنچه امریکا از ترکیه درعراق میخواست ترکها خود انجام دادند.

نتیجه گیری
١. نشستهای ژنو که تاکنون ٨ مرحله از آن طی شده و مطمئنا دو رقمی هم خواهند شد ولی بحران سوریه پایان نخواهد یافت مگر اینکه سوریه تجزیه و برخی کشورها و یا کشورها قربانی گردند. بنظر بغیراز تجزیه راه حل دیگری برای سوریه وجود ندارد. استیفان دیمیستورا در آخرین بیانات خود از احتمال تجزیه سوریه سخن بمیان آورده است.

٢. کوردها آسیب پذیرترین جریان مناقشات سوریه هستند اما شکست کوردها در سوریه تنها شکست کوردها نخواهد بود. همچناکه قبلا اشاره گردید شکست کوردها در کرکوک قبل از اینکه شکست کوردها بود شکست ترکیه بود، شکست کوردها در سوریه نیز قبل از اینکه شکست آنان باشد شکست امریکا خواهد بود و هزینه شکست امریکا در سوریه نیز بمراتب بزرگتر از شکست امریکا در ویتنام خواهد بود. این موضوع نه به این خاطر که امریکا کوردها را به تورکها و یا دیگر قدرتها ترجیح میدهد بلکه ترسیم خاورمیانه جدید برای امریکا از کانال کوردها امکان پذیر است.

٣. سنیهای سوریه نه آسیب پذیر بلکه شکست پذیرند. شکست سنیها شکست ترکیه نیز محسوب میشود. جنگ چند ساله سوریه در حوزه جغرافیای سنیها بوقوع پیوسته است. عڵاوه برنیم میلیون نفر کشته، ویرانی مناطق سنیها، مهاجرت٦ میلیون نفر از سنیها دموگرافی سوریه دستخوش تغییر شده است و بیشترین این آسیبها در دایره سنیها اتفاق افتاده است. اینک بخشی از سنیها کوردها را به دولت سوریه ترجیح میدهند و حاضر به همزیستی با دولت علوی نیستند. بیشتر پیروزیهای کوردها در مناطق رقه و دیرزور از روی تمایل سنیها به کوردها تحقق یافته است.

٤. ایران دوران صعود خود در منطقه را طی کرده و آنچه در انتظار ایران خواهد بود حفظ دستاوردهایش یا آغاز رکود آن است. ایران در مقابل برنامههای سعودیها و امریکا ناچار به عقب نشینی خواهد بود. ضمنا روسیه نیز مایل به قدرتگیری بیشتر ایران در سوریه نیست و ایران در میدان دیپلماسی بازنده نسبی بحران سوریه خواهد بود.

٥. در ارتباط با ترکیه اگر سوریه به سوریه قبل از ٢٠١١ بازگردد، فدرالیزه و یا تجزیه گردد تبعات آن ترکیه را گرفتار خواهد کرد و در واقع بازنده اصلی جنگ سوریه ترکیه است. حتی اگر کوردها از حمایت بین المللی محروم شوند بازهم به تنهایی برای سالها تهدید برای ترکیه خواهند بود.

٦. روسیه به ظاهر برنده بحران سوریه است اما آنگونه نیست و روسیه از جهات دیگری آسیب پذیر است. روسیه سخت از ناحیه تحریمهای اقتصادی کشورهای غربی تحت فشار است. روسیه در جبهه اکراین و در کنار مرزهای خود با مشکل مواجه است. بنابراین ممکن ترین وسیله روسیه برای تسویه حساب با کشورهای غربی سوریه است و نگرانی ایران از این مسئله جدی است.

٧. امریکا و روسیه در نهایت سرنوشت سوریه را رقم خواهند زد و میان خود تقسیم خواهند کرد. نگاهی به نقشه فعلی سوریه نشان میدهد که از مجموع ٢٠٠ چاه نفت استانهای دیزور و رقه ١٠٠ چاه آن در دست آرتش سوریه تحت حمایت روسیه و ١٠٠ چاه آن در دست کوردهای طرفدار امریکاست. امریکا برای اتمام نقشه خود ناچار به عقب راندن ترکیه است و روسیه نیز برای پیاده کردن طرحهایش ناچار به محدود کردن نفوذ ایران است. مسیر نفت خاورمیانه در نقشه سوریه تنظیم و امتداد آن به دریای مدیترانه منتهی خواهد شد. اهداف ایئولوژیکی و ژئوپولیتیکی ایران و اهداف ژئواکونومیکی ترکیه شکست خواهند خورد.


اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:

Facebook
    Delicious delicious     Twitter twitter     دنباله donbaleh     Google google     Yahoo yahoo     بالاترین balatarin


چاپ کن

نظرات (۱)

نظر شما

اصل مطلب

بازگشت به صفحه نخست