• در سالهای اخیر، «شیرماخر» ۲ موضوع را در زیرِ ذره بینِ قوی و بسیار دقیقِ خود داشت: «جهانِ دیجیتال و دیجیتال شدنِ جهان» و تغییرات و فواید و مضراتی که با خود به همراه دارد؛ و «پیشرفتِ ترسناکِ علمِ ژنتیک» با همه خطرات و سودهائی که برای انسان و جامعه به ارمغان خواهد داشت ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
آدينه  ۲٣ خرداد ۱٣۹٣ -  ۱٣ ژوئن ۲۰۱۴

«هر کسی می داند که چگونه یک تلفنِ موبایل را به خدمت بگیرد. اما پرسشِ مهم اینست: آیا می دانیم که چکار کنیم که تلفنِ موبایل ما را به خدمت نگیرد؟» (فرانک شیرماخر)

روشن است که منظورِ اظهارِ بالا سمبولیک است و صرفاً یک دستگاهِ تلفن مدِ نظر نیست. اشاره است به عصرِ دیجیتال و کنترل؛ به تغییراتِ فرهنگی و فکری و اخلاقی که این دورانِ مدرن با خود به همراه دارد؛ و به خطراتِ آن. زمانی که «شیرماخر» این را گفت، هنوز کسی نمی دانست که تلفن های موبایل ما را در خدمتِ خود دارند. از «سنودن» و ابعادِ کنترل هم خبری نبود.

هر بار که «فرانک شیرماخر» را هنگامِ صحبت کردن می شنیدم، مست و مبهوت می شدم. مست و مبهوت از این همه دانش. از این همه اطلاعات. و از این قدرتِ اندیشه. در تخیلِ خودم مجسم می کردم که این آدم باید ۲ تا مغز داشته باشد. یکی، جای این همه چیز را ندارد.

اینک او مُرده است. سکته قلبی. و گوئی خلائی بر جامعه روشنفکری آلمان سایه انداخته است. خلائی خوفناک و غمبار. بویژه که مرگش کاملاً اتفاقی و بی نشانه بود. آنهم در ۵۴ سالگی.

عموم مردم آلمان او را بعنوانِ خبرنگار و مسئولِ روزنامه (FAZ) می شناسند. اما این «شغل» او بود. ماهیت و نهاد و وجودش «روشنفکری» بود. تفکر و تعقل و پرسش و گفتگو و ژرفنگری.
او را چنین می خواندند: «غولِ روشنفکریِ آلمان»؛ «غولِ خبرنگاریِ آلمان»؛ «پیشرو»؛ «روحی بزرگ»؛ «نویسنده و خبرنگاری برجسته»؛ «تأثیر گذار در مباحث و موضوعاتِ اجتماعی آلمان»؛ «یکی از تیزبین ترین خبرنگاران و روشنفکران»؛ «کسی که زندگیش را وقفِ آزادیِ اندیشه کرده است»؛ «منبعِ انرژیِ روشنفکرانِ آلمان» و و و.
عناوین و القابی که او را هرگز و هرگز گمراه نکرد و به بیراهه خودخواهی و خودبزرگ بینی نینداخت. «شیرماخر» انسانی بود بی نهایت مردم دوست و آزادی خواه. صلح دوست و عادل. بارها خودپرستی حاکم بر جامعه آلمان را، که بطورِ کلی یک نشانه رفتاری مردمِ آلمان شده است، به بادِ انتقاد گرفته بود.

در سالهای اخیر، «شیرماخر» ۲ موضوع را در زیرِ ذره بینِ قوی و بسیار دقیقِ خود داشت: «جهانِ دیجیتال و دیجیتال شدنِ جهان» و تغییرات و فواید و مضراتی که با خود به همراه دارد؛ و «پیشرفتِ ترسناکِ علمِ ژنتیک» با همه خطرات و سودهائی که برای انسان و جامعه به ارمغان خواهد داشت. و در واقع هم شاید همین دو مقوله، تمامِ آینده بشریت و زمین را تحت الشعاعِ خود قرار خواهند داد.

«شیرماخر» پس از دکترای خود پیرامونِ «کافکا»، به روزنامه بزرگ و مشهورِ (FAZ) پیوست. از سالِ ۱۹٨۹، یعنی ۵ سال پس از استخدامش، مسئولِ بخش ادبیاتِ روزنامه شد. ۱۹۹۴ به گروه سرپرستی روزنامه دعوت، و به سِمتِ مدیریتِ بخش های دانش و ادبیات منصوب شد. این روزنامه تا آن زمان، «روزنامه اقتصادی» خوانده می شد، چون بخش اقتصادِ آن قوی تر و گویا تر بود. بنابراین می توان گفت که «شیرماخر» بود که این روزنامه را به یکی از روزنامه های روشنفکری در آلمان تبدیل ساخت (روزنامه FAZ در طبقه بندی های روزمره و نادقیق، روزنامه ای متمایل به «راست» دانسته و خوانده می شود).

از میانِ کتب او، یکی «حداقل» (Minimum) و دیگری «کارتِ امیاز» (Payback) شاید مهمترین ها باشند. اولی به وضعیتِ نابسامانِ خانواده در آلمان و تنهائیِ اجباریِ فرد در جامعه آلمان پرداخته است، و دومی به بازی های عصرِ دیجیتال با انسان و محدود نمودنِ اختیاراتِ ذهنیِ او.   

ارزشِ «شیرماخر» برای جامعه آلمان گفتنی نیست. خلائی ست که فعلاً باید تازه درک شود. و غمی ست که باید بتدریج التیام بیابد. او تازه همین دیروز (پنج شنبه، ۱۲ ماهِ ژوئن ۲۰۱۴) مرده است.