• پزشکان در سراسر دنیا روزانه به دنبال درمان‌هایی جدید هستند که نازایی و ناباروریی را درمان کنند؛ در بیشتر مواقع این اتفاق افتاده و بسیاری از زوج‌ها صاحب فرزند یا فرزندانی شده‌اند. یکی از این روش‌ها رحم‌هایی اجاره‌ای است که در چند سال اخیر رو به افزایش است و بسیاری از زوج‌های نابارور از این روش استفاده می‌کنند ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
يکشنبه  ۲۴ آذر ۱٣۹۲ -  ۱۵ دسامبر ۲۰۱٣

اشاره: نازایی و ناباروری برای بسیاری از زوج‌ها در سراسر این کره خاکی سخت و رنج‌آور است. پزشکان در سراسر دنیا روزانه به دنبال درمان‌هایی جدید هستند که این مشکل را حل کرده و نازایی و ناباروریی را درمان کنند؛ در بیشتر مواقع این اتفاق افتاده و بسیاری از زوج‌ها صاحب فرزند یا فرزندانی شده‌اند. یکی دیگر از این روش‌ها رحم‌هایی اجاره‌ای است که در چند سال اخیر رو به افزایش است و بسیاری از زوج‌های نابارور از این روش استفاده می‌کنند. این شیوه از درمان‌های نوین نازایی به شمار می‌آید و اولین نوزاد به این روش در سال ۱۹۹۰ در آمریکا متولد شد. در سالیان اخیر در کشور ایران نیز درباره مادران اجاره‌ای و رحم‌های اجاره‌ای نظرات موافق و مخالف و متفاوتی مطرح شده و این در حالی است که بیشتر زوج‌های نابارور نسبت به این پدیده و رواج آن به عنوان شیوه‌ای درمانی برای ناباروری با دیده خوشبینی می‌نگرند. در این نوشتار تلاش شده است تا بدانیم مادر اجاره‌ای یا رحم اجاره‌ای چیست و به چه صورت این عمل انجام می‌شود؟ ابعاد مثبت و منفی این روش درمان ناباروری چیست و مادران اجاره‌ای چه ویژگی‌هایی باید داشته باشند و همچنین هزینه‌های این شیوه درمانی چگونه است؟ که از نظر می‌گذرد.

رحم اجاره‌ای
مادر اجاره‌ای، زنی است که بر اثر فقر، و در ازای دریافت مبلغی پول، حاضر به اجاره دادن رحم خود است. لذا گسترش این پدیده، ارتباط تنگاتنگی با پدیده فقر دارد. فقر، سبب بازتولید روزافزون پدیده مادران اجاره‌ای شده و خواهد شد.
زمانی که یکی از دو طرفین زوجین دچار مشکل است و بعد از مداواهای طولانی متاسفانه باز هم قادر به باروری نیست، از روش رحم اجاره‌ای استفاده می‌کنند. این روش به این صورت است که بعد از لقاح مصنوعی در آزمایشگاه و پس از گذشت سه روز، درست زمانی که جنین ۶ تا ٨ سلولی است آن را در رحم مادر اجاره‌ای می‌گذارند که به او مادر اجاره‌ای یا مادر میانجی می‌گویند. این شخص یعنی مادر اجاره‌ای یا میانجی کسی است که نُه ماه بچه در وجود او نگه‌داری می‌شود در حالی که فرزند خودش نیست.

ابعاد مثبت روش بکارگیری رحم اجاره‌ای
- کاهش آمار طلاق در کشور و حل مشکلات زوج‌های نابارور
- فرزند صالح از این روش از لحاظ ژنتیکی تمام خصوصیات والدین صاحب نطفه را دارد و نسبت به روش‌های غیرشرعی و یا فرزند‌خواندگی ارجحیت دارد.
- این روش به زنانی که از لحاظ تخمک‌گذاری مشکلی ندارند و دلایل دیگری برای ناباروری دارند کمک می‌کند. از این رو درصد بالایی از مشکلات ناباروری حل می‌شود.
- از نظر روانشناسی و روانپزشکی نیز حدود ۱۵ سال است که در مورد رحم اجاره‌ای ارزیابی‌هایی صورت گرفته (‌تا تقریباً چهار هزار مورد مطالعه شده) و آسیب‌های احتمالی را که فرد داوطلب امکان دارد متحمل شود را بررسی کرده‌اند، اما هنوز هیچ آسیب مشخصی گزارش نشده است.
- از لحاظ فقهی فرزندی که در رحم اجاره‌ای رشد یافته مشروع و قانونی است.

ابعاد منفی روش بکارگیری رحم اجاره‌ای
- از لحاظ فرهنگی این روش هنوز مورد قبول همه مردم واقع نشده و اکثر آنها از این روش بی‌اطلاع هستند، بنابراین دید مناسبی نسبت به فردی که رحم اجاره داده می‌شود وجود ندارد. این در حالی است که بیشتر زوج‌های نابارور نسبت به این پدیده و رواج آن به عنوان شیوه‌ای درمانی برای ناباروری با دیده خوشبینی می‌نگرند.
- احتمال انتقال بیماری‌هایی چون ایدز و هپاتیت و... از مادر اجاره‌ای به نوزاد
- احتمال انتقال بیماری از زوج‌های اهدا کننده جنین مانند بیماری‌های عفونی (نظیر ایدز و هپاتیت و...) و بیماری‌های ویروسی و... به جنین و سپس مادر اجاره‌ای
- اطلاع طفل از اینکه حاصل چنین روند پزشکی است و نوع برخورد وی با این مساله
- امکان سوء‌استفاده‌های مختلف از این روش از جمله سوء‌استفاده‌های مالی
- نارضایتی اطرافیان به خصوص فرزندان و همسران افراد داوطلب رحم اجاره‌ای
- از لحاظ حقوقی و قانونی هنوز مشکلاتی در اعمال این روش وجود دارد

ویژگی‌های فرد داوطلب رحم اجاره‌ای
- از نظر جسمی سالم باشد
- بارداری برای او خطری به بار نیاورد
- از نظر بیماری‌های چون ایدز و هپاتیت به دقت بررسی شود
- نباید دارو مصرف کند
- از نظر فشار خون و بیماری سرخچه باید کنترل شود
- باید حداقل یک بچه به دنیا آورده باشد و در حال حاضر نیز سرپرست او محسوب شود (در غیر این صورت به نظر نمی‌رسد شخص به تحویل بچه به پدر و مادر واقعی‌اش رضایت دهد)
- هدف کارآمد و مثبتی داشته باشد و با کارایی منفی به این مساله نگاه نکند
- از نظر روحی به رشد و بلوغ جدیدی برسد
- خانواده این فرد رضایت داشته باشند
- دارای مشکلات مالی نباشد (زیرا شرایط عاطفی مناسبی برای رشد کودک فراهم نخواهد شد)
- احساس نکند قربانی شده است

ویژگی‌های زوج اهدای جنین
- از نظر جسمی و روحی سالم باشند
- از نظر ابتلا به بیماری‌هایی چون ایدز و هپاتیت به دقت بررسی شوند
- زوج از طرف فرد داوطلب احساس خطر نکنند؛ زیرا احتمال صدمه رسیدن به افراد درگیر در ماجرا بیشتر می‌شود
- پدر و مادر آینده باید افرادی قابل اطمینان و مقبول باشند و بتوانند محبت فرد داوطلب را جلب کنند؛ چرا که در روند سخت، طولانی و ناگوار چنین حاملگی، وی نیاز به احساس راحتی دوجانبه دارد

اجاره ۹ ماهه، ماهی چند؟
قیمت رحم اجاره‌ای به صورت معمول از ۴ میلیون تا ۷ میلیون تومان در نوسان است و بستگی به واسطه دارد. در شرایط کنونی ایران از لحاظ اقتصادی مشاهده شده که تا ۲۰ میلیون تومان نیز بابت این اجاره پرداخت می‌شود. اما نکته بسیار مهم در این میان کشیده شدن این مساله به بازار سیاه تجارت و قانونمند نبودن مقوله رحم جایگزین در کشور است و اینکه از وجود مراکز هماهنگ با وزارت بهداشت برای کنترل فرایند جایگزینی رحم خبری نیست.
مطابق آمار، سالانه در کشور بیش از ۱۰۰ هزار نفر به جمعیت خانواده‌هایی که دچار ناباروری هستند اضافه می‌شود و سازمان بهداشت جهانی هم سهم نازایی را در میان جمعیت بارور ایران ۱۲ درصد اعلام کرده است.
امید که با قانونمند شدن این پدیده و انجام بررسی‌های کارشناسی از سوی نهادهای علمی و قانونگذار، جانب انصاف را رعایت کرده و از تبدیل شدن این شیوه درمانی به کسب و کاری سیاه و به خطر افتادن جان مادران اجاره‌ای جلوگیری شود.

شیوا گنجی
روزنامه‌نگار و فعال حقوق زنان