• اگر می خواهیم طرح پزشک خانواده به سرانجامی مشابه طرحهای آمرانه و از بالا دچار نشود؛ لازم است که نه فقط متولیان دولتی این امر بلکه روشنفکران، نهادهای جامعه ی مدنی، دانشکده های بهداشت... به مشارکت طلبده شده و تریبون هایی برای آنان تهیه شود تا در ابتدا فضای بحث و فحص واقعی شکل گیرد ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
پنج‌شنبه  ۱۴ شهريور ۱٣۹۲ -  ۵ سپتامبر ۲۰۱٣

در خبرها می خوانیم که طرح پزشک خانواده از فلان تاریخ به صورت قطعی آغاز می شود و سامانه های مرتبط با آن برای عضوگیری از پزشکان به کار می افتند. در خبرها بازمی خوانیم که وزیر بهداشت – که روزهای آخر مأموریتش را می گذراند- قول داده که تا پایان کار دولت دهم طرح پزشک خانواده در تهران به راه می افتد. از آن سوی رییس بیمه ی سلامت اعلام می کند که به علت تأمین نشدن اعتبار، طرح پزشک خانواده به این زودیها رنگ واقعیت به خود نمی بیند. طرح پزشک خانواده به عنوان یکی از طرحهای موفق در کشورهایی که آن را اجرا کرده اند، پروژه ی زیربنایی برای یک کشور در حال توسعه است. اما آیا این پروژه ی زیربنایی از زیربناهای لازم برای اجرا برخوردار است؟ آیا می توان با امکانات مادی و معنوی فعلی آن را به اجرا درآورد؟ آیا زیرساختهای انسانی آن در این کشور فراهم است؟
طرحهای ملی که به رفاه و سعادت یک جامعه می پردازند باید به صورت ملی مورد بررسی قرار بگیرند. سلامت عمومی نیز یکی از شاخصه های سعادت و رفاه است و طرح پزشک خانواده نیز به عنوان یک طرح ملی که شیوه ی مراجعه به پزشک و خدمات درمانی را برای تقریبا عموم مردم تغییر می دهد، باید به صورت ملی مورد بحث و فحص عمومی debate قرار بگیرد. بحث و فحص عمومی فقط حضور صاحبنظران در رسانه و اعلام نظرهای کارشناسی نیست بلکه بردن بحث از طریق رسانه های عمومی به درون مردم و حساس کردن اذهان آنها و ایجاد پرسشهای اساسی است؛ تا آنجا که اقشار گوناگون سود و زیان اجرای چنین طرحی را با توجه به موقعیت طبقاتی خود بسنجند و اجرای آن را از دید و منظر خود ببینند و سپس از طریق احزاب، گروهها و دیگر بیان کننده های طبقاتی، نظرگاه خود را نسبت به آن اظهار نمایند و در رسانه ها نظراتشان را انعکاس دهند و یا حتی به جنبشهای اجتماعی که در موافقت و یا مخالفت با این طرحها به راه افتاده است بپیوندند و یا بالعکس از آن دوری کنند. اجرای موفق طرحهای ملی فقط از همین طریق میسر است و گرنه مقاومتهای خاموش و منفی، نارضایتیهای پنهان و کارشکنیهای فراوان در انتظار چنین طرحهای آمرانه و از بالایی است.
این تجدد آمرانه یا مدرنیزاسیون از بالا از اوایل قرن جدید خورشیدی به وجهه ی اصلی دولت مدرن ایران بدل شده بود. دولتی که برفراز سر انسانها برای آنها تصمیم می گرفت و تصمیماتش را به اجرا می گذاشت. تصمیماتی که گاه هیچ سنخیتی با آداب و رسوم و عادتهای مردم این سرزمین نداشت و در عین حال با زور و اجبار به فرودستان جامعه حقنه می شد. مثلا برداشتن کلاه برکی و تتری و جایگزینی آن با کلاه پهلوی لبه دار و شاپو به بهانه ی آنکه آفتاب به صورت زارعین و دهقانان نخورد و در اصل، به خاطر آنکه قزاقی بیسواد حس نکند از قافله ی تمدن غرب عقب افتاده است! از دیگر کارهای رضاخان تصاحب زمینهای مرغوب ملاکان و ساختن خانه هایی نسبتا مدرن برای رعایا بود. این خانه ها به علت بافت و شکل خاص خودشان نه تنها مورد استفاده ی این دهقانان قرار نمی گرفت که پس از خلع و فرار او بدل به آغل و اصطبل احشام شد. در سطوح خردتر می توان به خانه سازیهای دولتی در بم پس از زلزله نیز اشاره کرد. خانه سازیهای آپارتمانی و در امتداد جاده که با روح و فرهنگ مردم بم هیچ سنخیتی نداشت و پس از پرداخت هزینه های گزاف به شکست انجامید؛ این خانه ها متروکه ماند و به محلی برای استعمال مواد مخدر و تجمع دیگر بزه های اجتماعی بدل شد.
اگر می خواهیم طرح پزشک خانواده که به واقع –یا حداقل از دید راقم این سطور- برای اقشار بسیاری ( نه لزوما فرودست و یا فرادست) مناسب بوده و می تواند به ارتقاء و بهبود وضعیت سلامت افراد جامعه یاری برساند، به سرانجامی مشابه طرحهای آمرانه و از بالا دچار نشود؛ لازم است که نه فقط متولیان دولتی این امر بلکه روشنفکران، نهادهای جامعه ی مدنی، دانشکده های بهداشت و علوم پزشکی و انجمنهای تخصصی به مشارکت طلبده شده و تریونهایی برای آنان تهیه شود تا در ابتدا ذهنیت مخاطبان و حتی مجریان این طرح برانگیخته شده و فضای بحث و فحص واقعی شکل گیرد. می توان بنا به تجربه گفت که طرحهای که از دل چنین مباحثاتی بیرون می آیند، در هنگامه ی اجرا قطعا مشارکت بیشتری را به خود جذب می کنند... .