• آشنایی با حقوق و آزادی‌ها، نخستین گام برای مطالبه‌ و پیگیری آن‌ها است. همه انسانهای جهان و از جمله مردم ایران می‌باید «بهره‌مندی از محیطی زیست سالم» را حق بنیادین خود بدانند و نسبت به تضییع و پایمال شدن جدی آن حساس باشند ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
دوشنبه  ۱۶ خرداد ۱٣۹۰ -  ۶ ژوئن ۲۰۱۱

در سال ۱۹۷۲ از طرف سازمان ملل روز پنجم ژوئن بعنوان روز جهانی محیط زیست نام گذاری شد. بمناسبت بزرگداشت این روز مطلب زیر را نوشته ام.
حق داشتن محیط زیست سالم بعنوان حقی از حقوق انسانها در حیطه حقوق بشر و حقوق محیط زیست شناخته شده است.
از آنجائیکه حق حیات نحستین و اساسی ترین حق از حقوق انسانها محسوب می شود پس مبداء و خاستگاه تمامی حقوق دیگر بشر می باشد.
تنها با وجود آن می توان از حقوق دیگر سخن گفت و در صورت نبود و فقدان آن دیگر حقوق نیز جایی نخواهد داشت. هدف از ذکر این مطلب پیدا کردن رابطه بین عوامل تشکیل دهنده محیط زیست و عوامل بقای حیات یک انسان است.
محیط زیست عبارت است از محیطی که مجموعه حیات را فرا گرفته باشد و شامل طبیعت، جوامع انسانی ونیز فضاهایی که با فکر و بدست انسان ساخته شده اند.

مهمترین عناصر تشکیل دهند محیط زیست عبارتند ار خاک- آب و هوا   
۱) خاک: از عوامل اصلی تشکیل دهنده محیط زیست موجودات زنده و تامین کننده مواد آلی و معدنی برای رشد گیاهان محسوب میشود. همه غذایی که ما انسان ها می خوریم و نیز همه غذایی که موجودات زنده استفاده می کنند ریشه در خاک دارند.
بنابراین برای استفاده و تهیه غذای سالم بایستی خاک سالم داشته باشیم. مواد شیمیایی، رادیو اکتیو و مواد زائد جامد صنعتی و خانگی آلوده از عوامل مهم در آلودگی خاک می باشند.
۲) آب: یکی از عناصر تشکیل دهنده محیط زیست می باشد. اهمیت آب بر کسی پوشیده نیست.
آلاینده های آب عبارتند از آلاینده های محلول، آلاینده های معلق، آلاینده های گازی، آلاینده های رادیو اکتیو و... می باشند.
٣) هوا: کره زمین توسط قشری از هوا احاطه شده است. هوایی که تنفس می کنیم، به طور ذاتی و طبیعی سالم می باشد ولی هر گونه تغییر در ترکیبات هوا که باعث تغییر کیفیت آن شود به گونه ای که برای سلامتی عمومی مضر باشد، آلودگی هوا نامیده می شود. آلودگی هوا عبارت است از هرگونه تغییر در ترکیب شیمیائی، فیزیکی و حتی بیولوژیکی جو که برای انسان، گیاه یا حیوان خطرناک بوده و برای اشیاء و متعلقات زندگی مضر باشد و مخل آسایش جسمی و روانی انسان گردد.

آلودگی سه عنصر خاک و آب و هوا باعث نقص حق برخورداری از سلامت و در نهایت حق حیات میشود.

بنابراین عناصر تشکیل دهنده محیط زیست شامل ( هوا ـ آب و خاک است که خاک ریشه و منشاء غذایی است که انسان استفاده می کند) می باشد که خود اساسی ترین عناصر هستند که باعث بقای یک موجود زنده اعم از انسان ، گیاهان یا حیوانات می شوند یعنی عواملی که باعث می شود یک موجود زنده بتواند به حیات خودش ادامه دهد عبارتند از: ۱ ـ هوا ۲ ـ آب ٣ـ غذا
۱.هوا: یک موجود زنده بدون وجود هوا نمی تواند زنده بماند.
۲.آب: یک موجود زنده بدون وجود آب حداکثر تا چند روز می تواند زنده بماند.
٣.غذا: غذا از خاک تولید میشود و یک موجود زنده بدون وجود غذا حداکثر تا چند روز می تواند زنده بماند.
پس عواملی که باعث بقای حیات یک موجود زنده می شوند یعنی باعث باقی ماندن حق حیات می شوند، همان عواملی هستند که محیط زیست آن موجود را تشکیل می دهند.
بنابراین اهمیت حق برخورداری از محیط زیست سالم بعنوان حق بنیادین انسانها و دیگر موجودات زنده در این جا مشخص می شود و این همان حقی است که کارشناسان شهرسازی، محیط زیست و حقوق به آن «حق بر محیط زیست سالم» اطلاق می کنند؛ یعنی هر انسان حق دارد از محیط زیست سالمی برخوردار باشد و هیچ کس حق ندارد به هر طریقی و با هر عنوانی باعث آلوده نمودن محیط زندگی (آلودگی آب ـ خاک ـ هوا) انسان ها شود.
سابقهٔ «حق بر محیط‌ زیست سالم» خیلی طولانی نیست.
امروزه خطر بزرگی که بشر از ناحیه ی مشکلات زیست محیطی احساس می کند، نه تنها آرامش و امنیت زندگی او را برهم زده، بلکه موجودیت او را هم در معرض تهدید و خطر قرار داده است. بنابراین، در کنار مشکلاتی که بشرِ امروز دارد، فاجعه ی به هم خوردن تعادل زیست محیطی یکی از مهم ترین مسائل و دغدغه های اوست.

مشکل آلودگی محیط زیست امروزِ جهان، مشکل تنها یک کشور و یا یک قلمرو خاص نیست، بلکه مشکل کل جهان است که در بردارنده ی مسائل مختلفی نیز هست که از جمله می توان به آلودگی آب و هوا، گرم شدن کره ی زمین، بالا آمدن سطح آب دریاها، انهدام گونه های گیاهی و جانوری، فرسایش لایه ازن، تخریب جنگلها، باران های اسیدی، آلودگیهای صوتی، آزمایشهای هسته ای و ... اشاره کرد.
این همه، نتیجه ی عملکرد خود انسان است. هرچند تأثیر انسان بر محیط زیست پیرامون خود عمری به قدمت حیات او دارد، اما تخریب و نابودی آن، به دنبال انقلاب صنعتی و افزایش سریع جمعیت،گسترش شهرسازی و توسعه نامتعارف سرمایه داری به گونه ای خطرناک شکل یافت و پیشرفت علم و فن آوری انسان را قادر ساخت تا طبیعت را مقهور خویش ساخته و موجب انهدام تدریجی، اما مستمر محیط زیست گردد.
تحقیقات علمی نشان داده است که اجزای مختلف محیط زیست دریاها، رودخانه ها، هوا، خاک، حیوانات ، گیاهان و ... همه به یکدیگر وابسته و مرتبط هستند و به لحاظ همین وحدت و یکپارچگی، هرنوع آلودگی می تواند موازنه و تعادل میان عناصر مزبور را بر هم زند . از این رو به منظور حفظ و حراست از طبیعت و محیط زیست، به تدریج اندیشه وضع قواعد و مقررات جهانی شکل گرفت و از رهگذر کنفرانس ها و سازمان های بین المللی تکامل یافت. در این قواعد و مقررات، جلوگیری از آلودگی محیط زیست مورد تأکید قرار گرفت و معیارهای جهانی مشترکی ، جهت به
نظم در آوردن فعالیتهای مرتبط با محیط زیست انجام شد.
برای نخستین بار، در جریان کنفرانس «محیط زیست انسانی» سازمان ملل در استکهلم سوئد (تابستان ۱۹۷۲) بود که به حق بنیادین انسان‌ها برای زیستن در محیط زیستی سالم اشاره شد. در مادهٔ اول اعلامیه استکهلم آمده است: «انسان، داری حق بنیادین بر آزادی، برابری و زندگی در محیط ‌زیستی است که حیات شرافتمندانه او را توام با رفاه تامین کند...»
کنوانسیون آفریقایی حقوق بشر (۱۹۸۱) تنها کنوانسیون منطقه‌ای در ارتباط با مسائل حقوق بشری است که به طور مشخص به لزوم بهره‌مندی ملت‌ها از «محیط زیستی سالم» اشاره دارد. البته لازم به ذکر است که در پروتکل الحاقی به کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر (۱۹۸۸) نیز مشخصاً به «حق بر محیط زیست سالم» اشاره شده است.

پس اهمیت محیط زیست سالم در این جا مشخص می شود و این همان حقی است که کارشناسان شهرسازی، محیط زیست و حقوق به آن «حق بر محیط زیست سالم» اطلاق می کنند.
بنابراین آشنایی با حقوق و آزادی‌ها، نخستین گام برای مطالبه‌ و پیگیری آن‌ها است. همه انسانهای جهان و از جمله مردم ایران می‌باید «بهره‌مندی از محیطی زیست سالم» را حق بنیادین خود بدانند و نسبت به تضییع و پایمال شدن جدی آن حساس باشند. شکی نیست که بدون دامن زدن به چنین حساسیتی، شکل‌گیری «سازمان‌های مستقلِ مردم‌نهاد» حتی در قالب یک ساختار سیاسی آزاد نیز امکان‌پذیر نخواهد بود.

شاد باشید
www.iraniandsa.com