اخبار روز: www.iran-chabar.de
سه‌شنبه  ۱۵ فروردين ۱٣٨۵ -  ۴ آوريل ۲۰۰۶

درميان صدها خبر جعلي،تحريف شده و نادرستی که از سوی منابع خبری منتشر می شود،شايدبرگزيدن و معرفی چند خبر و گزارش مشهور جعلی و نادرست به مناسبت دروغ سيزده خالی از لطف نباشد .
سال ها پيش انجمن منتقدان و نويسندگان سينمايی ايران که از حيض انتفاع ساقط شده بود بر آن شد تا به بدترين فيلم های هر سال "زرشک طلايي" اهدا کند .
شايد برای بهترين( يا در واقع بدترين) خبرها و گزارش های نادرست ايران هم بشود جايزه ای مانند سه حلبی و چنين چيزهای پيشنهاد کرد .
پيش از پرداختن به اصل موضوع لازم است به چند عامل اصلی که در "صحت" اخبار اخلال ايجاد می کند اشاره کنم :
- سانسور: اخبار را مطابق سياست های خود شکل می دهد .
- شرايط نامتوازن: از دسترسی همگانی به جريان آزاد اطلاعاتی جلوگيری می کند .
- ابرآلودگی اطلاعاتي: تاثير منابع خبری نا معتبر بر روی توده انبوه مخاطب .
- فقر سواد رسانه اي: دشواری درک و تحليل فرم و محتوای محصولات رسانه ای برای بخشی از محاطبان انبوه .
- عدم پايبندی به معيارهای حرفه ای روزنامه نگاري: فقدان يک سيستم حرفه ای و متکی بر موازين روزنامه نگاری در منابع خبري .
 
برای اينکه دريابيم چرا اخبار جعلی می تواند به سرعت در ميان مخاطبان منتشر شود بايد به چند مشخصه اصلی اشاره کنيم :
-           برجسته سازی خبر: انتخاب و حذف بخش های از يک واقعه
-           پديدار سازی خبر: چيدمان خبر در ميان اخبار ديگر
-           فرم خبر: عکس،متن،زوايا،ريتم و ...
-           تيتر و عنوان: ارزش ها و مفاهيم خبری مختص جامعه مخاطب
-           مخاطب سازي: چگونگی درگير کردن مخاطب با متن
 
در پردازش اخبار به ويژه وقتی مخاطب انبوه مد نظر باشد، ارزشهای خبری چون:منفی گرايي(ياهو ای ميل های ايرانيان را حذف می کند)، مجاورت( برج ميلاد در آستانه سقوط )،تازگي(هخا فردا با هواپيما وارد ايران می شود)،شيوع(جشن چهارشنبه سوری   ممنوع است) در کنار استمرار،بی همتايي،سادگي،شهرت شخصي(گوگوش به ايران برمی گردد)،قابل انتظار بودن ( حمله موشکی به نيروگاه اتمی بوشهر )،انگيزه های بشري،اختصاصی بودن و فراوانی به کار می رود .
در واقع خبرهای جعلی از سوی دو منبع متقارن پردازش می شوند :
مخاطبان: شايعات
و رسانه ها : ناديده گرفتن عينی گرايي،حرفه ای گرايی و صداقت
 
با اين اشاره کوتاه برترين اخبار جعلی سال که از سوی اين منابع به صورت های مختلف(شبه خبر،نرم خبر و سخت خبر ) منتشر شده است را معرفی می کنيم .
 
•   نامه عمر به پادشاه ايران
مشهورترين خبر جعلی سال گذشته را طبق معمول طرفداران نظام سلطنتی ساقط شده با کشف نامه های عمر و يزدگرد به يکديگر در موزه لندن ساختند .
اين متن بارها و بارها در وب سايت های سلطنت طلبان و پان ايرانيست ها تکرار و از طريق ای ميل به بسياری از کاربران اينترنت ارسال شد .
در اين متن عمر از يزدگرد سوم می خواهد که مسلمان شود و يزدگرد هم اعراب را بی تمدن و وحشی می خواند .
اين متن پس از انتشار در سايت های مختلف سلطنت طلبان در سايت ايران ما نيز منتشر شد .
 
•   هاله نور دکتر احمدی نژاد
ملاقات دکتر محمود احمدی نژاد رئيس جمهور اسلامی و آيت الله جوادی آملی در قم که احمدی نژاد با افتخار از سخنرانی خود در سازمان ملل سخن می گفت انعکاس فراوانی در جامعه داشت،احمدی نژاد در اين ملاقات اظهار داشت که در هنگام سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل خود را در هاله ای از نور يافته است که سبب شده است سران ساير کشورها منکوب و متحير سخنان وی شوند .
فيلم اين ملاقات که توسط يکی از مسئولان "بيت" آملی تصوير برداری شده بود، در سايت های اينترنتی منتشر شد در حالی که سخنگوی دولت دکتر الهام که خود روبروی تصويربردار نشسته بود اين سخنان و حتی موجود بودن فيلمی از اين ملاقات را تکذيب کرد !
 
• سازمان جوانان مسلح چريکهای فدايی خلق
پس از ترور معاون دادستان مرتضوی مشهور به قاضی مقدس،وبلاگی تحت عنوان سازمان جوانان چريکهای فدايی خلق مسئوليت اين ترور را برعهده گرفت،نثر و محتوای خام و عام اين وبلاگ اگر چه به بازيهای کودکانه شبيه بود اما از سوی مقامات امنيتی جمهوری اسلامی جدی گرفته شد،پيش از اين نيز فردی که ادعا می کرد مسئول يک سازمان چريکی در شمال ايران است با صدای آمريکا مصاحبه کرده و مدعی عمليات چريکی در اين منطقه شده بود اين فرد و سازمان خيالی ش هم برنامه ها و مکاتبات درون گروهی خود را در وبلاگی منتشر می کرد و بلافاصله پس از مرگ هر يک از عوامل حکومتی مسئوليت ترور آنها را برعهده می گرفت، در حالی که بسياری از وابستگان به سازمان چريکهای فدايی خلق اين وبلاگ را ساخته و پرداخته دستگاه اطلاعاتی حکومت برای مخدوش کردن چهره واقعی فدائيان می دانستند برای مدت کوتاهی نويسنده اين وبلاگ موفق شد نام سازمان خيالی خود را مطرح کند .
 
• طنز اشپيگل و دفاع جانانه خبرگزاری مهر از احمدی نژاد
وقتی هنريک ام برودر مطلب طنزی درصفحه فرهنگی اشپيگل آن لاين نوشت خبرگزاری مهر آن را به عنوان دفاعی جانانه از سخنرانی های احمدی نژاد برای از بين بردن اسرائيل توسط يک نويسنده آلمانی قلمداد کرده و با حذف بخش هايي، منتشر کرد. خبر اين سو برداشت البته بار ديگر نويسنده را بر سر ذوق آورد و او مطلب ديگری در اين باره برای اشپيگل نوشت با اين همه مهر   ظاهرادرگفتگو با وی هجوآميز بودن مطالبش را منکر شد .
 
• سگ زائر امام رضا
ماجرای سگ زائر امام رضا مدتها در   روز نامه ها و خبرگزاريهای جمهوری اسلامی نقل مجلس بود،سگی که با قيافه ای تاثر برانگيز يه حرم امام رضا پناه برده بود عکس هايش ابتدا در سايت انتخاب و سپس در ساير سايت های اينترنتی تا مدتها به چشم می خورد،سرانجام روزنامه جمهوری اسلامی نوشت که اين ماجرا از اساس ساختگی بوده و خدام حرم برای فروش سی دی   اين ماجرا راخلق کرده اند .
در يک واقعه مشابه رسانه های جمهوری اسلامی سال گذشته خبر از يافته شدن نامه ای از امام زمان به همراه يک شکلات در حرم مادر امام زمان دادند، در هر دو مورد مشخص نشد که بر سر سگ و شکلات چه آمد !
 
• اشغالگران سفارت دانمارک عوامل بيگانه بوده اند !
در حالی که رسانه های داخلی و خارجی صدها گزارش و عکس از تجمع اعضای بسيج و حمله آنها به سفارت دانمارک دادند،چند روز بعد رئيس عقيدتی سياسی   نيروی انتظامی اعلام کرد:حمله کنندگان به سفارت دانمارک عوامل بيگانه بوده اند !
اين در حالی بود که نه تنها عوامل شناخته شده بسيج و حزب الله در تصاوير خبرگزاريها در ميان اشغالگران سفارت ديده می شدند بلکه برخی از آنان نيز با افتخار از جزئيات حمله به سفارت دانمارک در وبلاگ های خود نوشته بودند .
 
• حل شدن معمای انيشتين توسط يک دانشجوی دختر ايراني
صدا   و سيمای جمهوری اسلامی در سال گذشته بار ديگر يک نابغه ايرانی را به جهانيان معرفی کرد، خانم بهاره سروستانی توسط برنامه های خبری صدا و سيما به عنوان کاشف حل معمای انيشتين معرفی شد،چندی بعد   برخی از روزنامه نگاران نسبت به صحت اين خبر ابراز ترديد کردند و سرانجام اصل خبر و منبع جعلی آن تکذيب شد.اين چندمين بار است که صدا و سيما اخبار علمی نادرست پخش می کند .
 
• بازداشت روزنامه نگار بوشهری نويسنده طنز
در حالی که چند هفته از بازداشت الهام افروتن روزنامه نگار جوان بوشهری که بدون خواندن هجويه ای و به اشتباه متنی را از روی اينترنت کپی و به عنوان مطلب طنز پزشکی به چاپ سپرده بود، سپری شده و در اين مدت ضمن آنکه نويسنده اصلی در سايت های مختلف خود را معرفی کرده بود و روزنامه نگار متهم نيز ماجرا را در يک مصاحبه سفارشی روايت کرده و تاکيد کرده بود که تنها پنج نسخه از اين هفته نامه به فروش رفته بود،سايت ايران ليبرتی بار ديگر تاکيد کرد که نويسنده اين طنز الهام افروتن است .
 
• کرديت سوئيس و تکذيبيه خبرگزاريهای داخلي
يک روز پس از آن که   بانک سوئيسی يو بی اس از توقف معاملات اقتصادی با جمهوری اسلامی خبر داد،شرکت کرديت سوئيس نيز که يکی از بزرگترين شرکتهای اعتباری جهان است اعلام کرد به دليل شرايط نا مطمئن کليه فعاليت های اقتصادی خود در رابطه با ايران را لغو کرده است و همانند يو بی اس کليه مشتريانی را که از داخل ايران و يا وابسته به دولت جمهوری اسلامی هستند از ليست مشتريان خود حذف خواهد کرد .
خبر لغو معاملات کرديت سوئيس با ايران توسط خبرگزاريهای داخلی تکذيب و به نقل از يکی از سخنگويان ناشناس اين شرکت اعلام شدکه چنين امری صحت ندارد،در همين حال اين خبر در همان روز در صدر اخبار رسانه های سوئيسی بود .
 
• تهران شهر ماهواره ها؟
انجمن پادشاهی در ای ميلی که به هزاران نفر ارسال کرد،عکسی از شهر صيدا در جنوب لبنان را به عنوان تهران معرفی کرد که بر بالای بام تمام خانه ها و حتی بالکن ها و پنجره ها تعداد بی شماری ديش های ماهواره ای کوچک برای دريافت کانالهای ماهواره عرب ست و يا هات برد نصب شده بود .
اين عکس روز بعد به عنوان عکس اصلی صفحه اول در سايت روزآن لاين درج شد و همزمان در دهها سايت ديگر از جمله سايت جوانان حککا به عنوان تصويری از تهران قالب شد، اين درحالی ست که معماري،فضا و جغرافيای عکس هيچ شباهتی به تهران ندارد !
 
در کنار اين ده خبر اصلی البته می توان به خبرهای چون: ماجرای نامه منتسب به ابطحی و شورش های خوزستان ،ادعای جعفر پناهی مبنی بر حضور مخالفان جمهوری اسلامی در جلسه پرسش و پاسخ فيلمش در برلين ،سخنرانی دکتر بلخاری و تحليل صهيونيست شناسی وی از کارتون تام و جري،سخنرانی آيت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی مبنی بر انتشار کاريکاتورهای پيامبر اسلام به قصد تلافی کردن پيروزی حماس در انتخابات فلسطين،اشتباه لفظی دکتر احمدی نژاد رئيس جمهور اسلامی برای خلق ترکيب جديدی در اشاره به قرارداد ترکمن چای که به گلستانچای بدل شد و نيز افسانه خواندن هالوکاست،مسدود شدن سرويس ياهو مسنجر برای ايران نيز اشاره کرد که با وجود آنکه عناصر اصلی جعل،تحريف،وارونه سازي،اغراق ويا منفی سازی در آن ها به چشم می خورند چون در رتبه پائين تری از نظر ارزشهای خبری از جمله بی همتايی قرار دارد در رده بندی ده خبر جعلی برتر رسانه های فارسی زبان جای نمی گيرند !
 
با مرور اين ده خبر جعلی مشهور سال گذشته ويژگی های "ناخبر" يا " شبه خبر Semi-News" که در ابتدای اين مقاله به آن ها اشاره شد در تمام آنها به چشم می خورد،يعنی ارزشهای خبری که مخاطب را درگير می سازد اما بر پايه پروپاگاندای سياسی   به منظور دستکاری خبر   يا قرار و مدار قبلی برای برجسته سازی به منظور تبليغات سياسی بنا شده اند .