اخبار روز: www.iran-chabar.de
سه‌شنبه  ۲۵ تير ۱٣۹٨ -  ۱۶ ژوئيه ۲۰۱۹

می دانیم که میهنمان، زیر یوغ یک حکومت تمامی خواه، فاسد و خداسالار است. می دانیم که عده ای از هم میهنانمان در پیله یِ "کم دانی و موهومات"، گرفتار هستند. و بالاخره می دانیم که مخالفان رژیم (آپوزیسیون) نتوانسته و قادر نبوده تا یک سازمان همگام و همراه، برای مقابله و مبارزه با جمهوری اسلامی بوجود بیآورد. با در نظر گرفتن واقعیت های موجود، آیا راه نجاتی وجود دارد؟ برای رهائی خودمان، و نجات میهن مان، چه باید کرد؟
عدم موفقیت آپوزیسیون خارج از کشور، طی چهار دهه ی گذشته؛ در وجودِ فرقه گراها، یک بُعدی گراها، جنگ طلب ها، و عوامل وابسته به بیگانه بوده؛ و سّدِ انسجام و یکپارچگی آپوزیسیون، در حضور شخصیت های خودشیفته و جاه طلب که غده های سرطانی جامعه ی ایرانی هستند، نهفته است. بنابراین، چنانچه آپوزیسیون بخواهد از این دایره ی منحطِ مدار بسته بیرون بیآید، باید خودش را از این دو پدیده ی ویرانگر، برهاند.
باید با اتکا به تجربه ی چهل ساله، بیآموزد که منظور از "جبهه ی فراگیر"، این نیست که همه باید با هم باشند!؟ اتفاقن (اتفاقاً) برعکس، باید از آنهائی را که وجودشان، با موفقیت مقایرت دارد و از آنهائی که حضورشان سّدِ انسجام است، حتمن دوری جست. تا بتوان در یک جبهه ی متشکل، توانمند و همگام؛ گِرد یک برنامه ی جایگزینی مشخص و شفاف، همراه شد.
فرقه گراها، یک بُعدی گراها، جنگ طلبان، و عوامل وابسته به بیگانه، آنقدر محدود و تنگ نظر و گمراه، هستند که گنجایش پذیرفتن و تحملِ هیچ دید و برداشتِ دیگری را ندارند. پدیده های شکست خورده ای هستند که آزمایش خودشان را پس داده اند. هر گونه سرمایه گذاری (زمان و انرژی)، روی این طیف و گروه و اشخاص، بازدهش: صفر و منفی است؛ شکست و ناکامی است؛ و انشعاب و فروپاشی است!؟
می رسیم به شخصیت های خودشیفته و جاه طلب، غده های سرطانی که شخصِ مبتلا را چنان آلوده و ضعیف و آسیب پذیر کرده که نه تنها هر گونه تلاش و سرمایه گذاری بی نتیجه خواهد بود، بل که وجود و حضورِ آنان باعثِ گسترش بی اعتمادیِ و سوء ظن، و رواجِ تفرقه و پراکندگی است. بنابراین سرمایه گذاری بدون بازده و بی نتیجه، خواهد بود.
شخصیت های خودشیفته و جاه طلب، زائیده ی پدیده ی منافع شخصی و مطرح بودن می باشند؛ که بخشی از کاستی هایِ فرهنگی مان، و نتیجه ی حکومت های خودکامه و خداسالار هستند. فرهنگی بودنِ این کمبودها، حضور و وجودِ آنها در همه مان - به درجات متفاوت – می باشد. هر چه خود محور تر و خود شیفته تر باشیم، شدت و حدّت این بیماری، بیشتر و تخریبی تر، می گردد.
این اشخاص، تنها جسما در کشورهای دمکراتیک غرب زندگی می کنند، اندیشه و روحشان بوئی از آزادی و عدالت و برابریِ این جوامع، برده و هیچ نیاموخته اند. آنان هنوز در همان ضعف و ناتوانیِ سنتی؛ کوته بینی و تنگ نظری گرفتارند و دست و پا میزنند. بنابراین بجای درک آزاد اندیشی و کاربرد انسان مداری، در باتلاق تهمت و پرونده سازی و سمپاشی، وول می خورند، و نفس نفس میزنند!؟ زنده بودنشان نه اثر مثبتی رویِ محیطشان داشته و نه نقشی در مبارزه با حکومت اسلامی!
یکی از دلایل اصلی عدم موفقیت آپوزیسیون طی چهار دهه ی گذشته، و در نتیجه بقای رژیم فقاهتی، وجود و شیوع این بیماران روانی بوده است. کسانی که پیروزی شان را در تخریب دیگران می بینند و می دانند، و "خوره وار" افتاده اند به بخشِ سالم پیکرِ آپوزیسیون، تا بتوانند آنان را نیز بی اعتبار و خراب کنند.
در این رابطه، سی آی اِ (سیا) در اسناد فاش شده ی کودتای ۲٨ مرداد می نویسد: "جاه طلبی و خود شیفتگی آیت الله کاشانی، همراه با پول پرستی و "شهوت جنون آمیزش به مطرح بودن"، او را بهترین کاندید برای همکاری در پروژه ی براندازی دولت مصدق کرد." (۱)
منافع شخصی، نیاز به مطرح بودن، و خود محوری رابطه ی مستقیم دارند با ناکامی و شکستِ مخالفان رژیم (آپوزیسیون). یکی از تخریبی ترین عواقبِ "جنون مطرح بودن"، گسترش "بی اعتمادی" در میهنمان می باشد. با در نظر گرفتن اینکه جامعه مان سالها در شک و تردید و توهم غوطه ور بوده، بی اعتمادی می تواند آنرا تا حد فاجعه افزایش دهد!
"یکی از مضرترین عوامل بازدارنده در تغییر و تحول و سازندگی جامعه ، گرایش به خصلت بدبینی و بی اعتمادی، می باشد. در اینمورد مانتسکیو می نویسد: "در ایران دامنه‍ی شک و تردید؛ بدبینی و بی اعتمادی نا متناهی و بی انتهاست." از عوامل جنبی گرایش بد بینی و بی اعتمادی - مسئولیت ناپذیری و بی برنامگی می باشد. (۲)   
ساختن جامعه، حرف و شعار نیست! امید و آرزو، به تنهائی کاربُردی ندارند! توهم و معجزه نیز، تنها ما را از مسیر واقعی دور می کند و گمراه می سازد. ساختن و دگرگون کردن جامعه، نیاز به آگاهی و شناخت شرایط دارد؛ نیاز به هدف مشخص، برنامه هدفمند و روش شفاف دارد. از سوی دیگر برای پیروزی، باید افرادی را جذب و جمع کرد که منافع جمعی برایشان حد اقل به اندازه ی منافع شخصی، ارزش داشته باشد.   
آگاهی و شناخت یعنی توانائی مان برای "همبستگی ارگانیک، تقسیم کار تخصصی، روحیه اشتراک مساعی جمعی، ... یعنی اگر در سرنگونی شرکت می کنیم به منظور اصلاح و بهبود باشد و نه به امید غارت و تصرف مواضع دست اندرکاران حکومت. در پرتویِ آگاهی و شناخت، تشخیص می دهیم که واگذاری کار به اشخاص ضابطه ای است، نه رابطه ای.
"حکومت عقلانی لائیک به مردم وعده می دهد که به هر کس در خور تلاش و تخصص و مسئولیت پذیری اش کار واگذار خواهد شد." (٣)
برگی از تاریخ نه چندان دور میهنمان، میتواند الگوئی برای ما باشد: ۱۵۵ سال پیش میرزا فتحعلی آخوندزاده در رساله ی خود می نویسد: "جوهر این رساله انتقاد بر سیاست و دیانت یعنی مهمترین بنیاد اجتماعی است. انگیزه اش هوشیاری تارخی و ایجاد تفکر ملی و اصلاح و ترقی جامعه است ... باید استبداد سیاسی تغییر پذیرد ... و حکومت قانون جایگزین آن گردد؛ ظلمت روحانی بر افتد ... و سیاست و دین از یکدیگر بکلی تفکیک گردند و دین تصرفی در امور دنیائی نداشته باشد."
میرزا فتحعلی به میرزا حسین خان سپهسالار (نخست وزیر ناصرالدین شاه) می گوید:
"شما به آرزوی خودتان که صدارت است، رسیدید. من هنوز از آرزوی خودم که تغییر الفباست محرومم. پاسخ میرزا حسین خان حکایت از وجدان مسئولیت شناس او می کند: من نیز هنوز به آرزوی خودم نرسیده ام. به آرزو رسیدن این نیست که بیایم در مسند صدارت بنشینم. آخر در این مسند باید کاری هم بکنم؛ هنوز کاری نکرده ام. ... میرزا فتحعلی: کار را به معاونت کدام اشخاص توانید کرد؟ ... باید اول آدم تدارک بکنید ... اینها که امروز در ایران علی الظاهر نفس می کشند، همه در باطن مرده حساب می شوند ... باید به رگهای ایشان خون تازه و گرم ریخته به جنبش آورد" (۴)   
این دو شخصیت، هر دو، هم الگوی انسانیت و هم کنشگر حقیقی هستند. از این گفتگوی کوتاه، می توانیم بیآموزیم که هدفِ یک کنشگرِ راستین، نه شخصی است و نه جاه و مقام است. بل که انجام مسئولیتی است که در مقابل جامعه دارد؛ اجرای برنامه هائی است که برای پیشرفت کشورش ارائه می کند. درس دوم، پیاده کردن موفقیت آمیز برنامه هاست، که نیاز به زمینه سازی دارد: "باید اول آدم تدارک بکنید". خون تازه و گرم یعنی جانِ تازه در کالبد "بنده و اُمت" دمیدن؛ که مساوی است با "شهروندسازی".
درس بعدی از اندیشه و اهداف این دو نخبه ی ایرانی است که در زمان خودشان، در هر جامعه ای جزو نُخبگان می بودند.
"اهمیت مقام میرزا فتحعلی در سیر اندیشه ی سیاسی در این است که: اندیشه ساز فلسفه ی ناسیونالیسم جدید است؛ مروج اصول مشروطیت و حکومت قانون است؛ نماینده ی فلسفه ی سیاست عقلی عرفی و تفکیک مطلق سیاست از شریعت است. از جهت سوم پیشرو همه ی متفکران ایران و مصر و عثمانی است. ... " (همان)   
حتی امروز، پس از گذشت بیش از ۱۵۰ سال، در میان روشنفکران و کنشگران میهنمان، تعداد هم باوران این شخصیت بزرگ، بسیار کمیاب هستند. چنانچه شخصیت از خود گذشته ی میرزا حسین خان را نیز به میدان بیآوریم، تعداد کنشگرانی که می توانند در مقابل این دو، عرض اندام کنند بشدت کم تر، و ادعاهایشان کم رنگ تر می گردد.
میرزا حسین خان، بسیار با هوش و خوش بیان و دلیر و پُر کار؛ و از پیروان میرزا تقی خان امیرکبیر بود. او با اندیشه ی نُخبگان غرب، همراه و با باورِ نخبگان ایرانی آشنا بود. به آنچه آنروز در اروپا، خودنمائی می کرد، یعنی عقل گرائی در مقابل آخرت گرائی، باور داشت: "آنچه به عقل نادانستنی است گفتگویش بیهوده است، آنچه عقل نمی پذیرد پذیرفتنی نیست و در شمار اوهام است، ... خلاصه، آدمیزاد است و زندگی دنیائی او و گام به روشنسرای خرد نهادن و بس." (۵)   
این اندیشه در دورانی است که "بر این فرض کلی بنیان نهاد شده که مردم ودایع پروردگاراند، جان و مال و عرض و ناموسشان سپرده ی فرمانروا، و چون جمهور خلق از قبیل بهایم (چهارپایان) هستند – به جهت آنان در امور دین خداوند پیغمبران را فرستاد، و برای نظام جهان ملوک را گماشت." (همان)
میرزا حسین خان معتقد بود که " قانون باید بر هر کس مسلط باشد، و مخالفت آن حتی بر خود شاه حرام است. ... کمال آدمی در کمال مدنیت باشد ... رابطه ی فرد و دولت بر پایه ی حق و تکلیف تغییر می یابد، مفهوم رعیت مبدل به ملت می گردد، حکومت بر اساس قوانین موضوعه ی عقلی بنا نهاده می شود، دیانت در سیاست دخالت ندارد، دانش و خرد عامل منحصر بینائی و دانائی و تنها چاره ی هر بدی و زشتی شناخته می شود، آموزش عمومی گسترش می پذیرد، استعداد فردی مجال پرورش می یابد، شایستگی فردی معیار مقام اجتماعی می گردد."   (همان)
در چنین دورانی، میرزا فتحعلی به میرزا حسین حان که صدراعظم ایران است می نویسد: "امر مرافعه را، در سراسر کشور، کامل از دست علمای روحانیه باز گرفته، جمیع محکمه های امورمرافعه را وابسته به وزارت عدلیه نمائید که بعد از این علمای روحانیه هر گز به امور مرافعه مداخله نکنند. تنها امور دینیه از قبیل نماز و روزه و وعظ و پیشنمازی و دفن اموات در دست روحانیه بماند. ... من دشمن دین و دولت نیستم، من جان نثار و دوستدار ملت و دولتم. منظورم ... عدالت و رفاهیت و آزادیت برای ملت و خدمت به وطن است."
عوامل ناکامی آپوزیسیون را مرور کردیم، الگوی موفقیت و برنامه های مورد نیاز یک جامعه ی مدنی نیز در برابرمان قرار دارد؛ چنانچه بپذیریم و گام هایِ استوار برداریم، شمارشِ معکوس را برای جایگزینی را آغاز کرده ایم.   
روش ما و الگو بودن ما، جامعه را دگرگون میکند؛ نه عقیده ی ما!

امیرحسین لادن
تیرماه ۱٣۹٨
ahladan@outlook.com



(۱) مجموعه اسناد کودتای ۲٨ مرداد   
(۲) (۴) خداسالاری و در ماندگی، امیرحسین لادن
(٣) جامعه شناسی خودکامگی، علی رضاقلی   
(۴) اندیشه های میرزا فتحعلی آخوندزاده
میرزا فتحعلی آخوندزاده، "(نماینده ی تفکر علمی انتقادی؛ اندیشه ساز ناسیونالیسم ایرانی؛ معتقد به تفکیک مطلق سیاست از دیانت؛ دشمن دولت استبدادی و هر گونه حکمرانی فردی است)"   
(۵) اندیشه ی ترقی و حکومت قانون عصر سپهسالار، فریدون آدمیت