تهدید سپاه به بستن تنگه هرمز خلاف موازین حقوق بین‌الملل است - احسان حسین‌زاده


اخبار روز: www.iran-chabar.de
آدينه  ۱٣ ارديبهشت ۱٣۹٨ -  ٣ می ۲۰۱۹


در سال ۲۰۱۸ ، ۱۷.۴ میلیون بشکه نفت خام در روز از تنگه هرمز عبور کرده است و یک سوم نفت جهان از طریق عبور از این تنگه به مصرف بازار جهانی می رسد. اهمیت تنگه هرمز برای کشتیرانی بین المللی و بازار انرژی دنیا بسیار زیاد است و متاسفانه این اهمیت تبدیل به ابزاری برای تهدید و اعمال سیاست های جنگ طلبانه مقامات جمهوری اسلامی شده است. همین دیروز دریادار تنگسیری فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران تهدید کرد: “تنگه هرمز بر پایه قوانین بین المللی گذرگاه دریایی است و چنانچه از بکارگیری از آن منع شویم آن را خواهیم بست”. چند نکته درباره این تهدید حائز اهمیت است. اول اینکه برخلاف سخن دریادار، هیچ شخص حقیقی یا حقوقی مانع استفاده جمهوری اسلامی از ‌حق کشتیرانی خود در تنگه هرمز نشده است و اساسا کسی متعرض حق کشتیرانی یا استفاده ایران از تنگه هرمز نیست و ظاهرا دریادار بحث تحریم را با بحث استفاده از تنگه هرمز خلط کرده اند. اینکه ایالات متحده امریکا با استفاده از توان دیپلماتیک قوی خود و با استفاده از ابزار تحریم مانع از خرید نفت ایران توسط سایر کشورها می شود به هیچ عنوان توجیه منطقی به جمهوری اسلامی نمی دهد که اقدام به بستن تنگه هرمز کند تنگه ای که تمام کشورهای دنیا در آن یا حق ترانزیت دارند یا حق عبور بی ضرر. تحریم هایی که ایالات متحده به اجرا گذاشته و از این طریق سهم ایران در بازار نفت جهانی را تحت تاثیر قرار داده، یک سری اقدامات تنبیهی برای کشورهایی ست که بخواهند به تجارت خود با جمهوری اسلامی ادامه دهند و یا اقدام به خرید نفت از ایران بکنند. علی الاصول ابزار تحریم نه مانع از اعمال حق کشتیرانی ایران در تنگه هرمز میشود و نه آسیبی به حق حاکمیتی ایران بر دریای سرزمینی خود خواهد زد و برخلاف گفته دریادار تنگسیری، جمهوری اسلامی اگر توان دیپلماتیک بالا و قدرت سیاسی و اقتصادی متناسب با ادعاهای خود را داشت قطعا می توانست مانع از نفوذ تحریم های تنبیهی امریکا بر تجارت خود شود از این رو تحریم نفت هیچ توجیه حقوقی برای جمهوری اسلامی و سپاه پاسداران برای به خطر انداختن جریان انتقال نفت خام در تنگه و ایجاد اختلال در کشتیرانی بین المللی را فراهم نخواهد کرد.
دوم اینکه سپاه پاسداران باید مشخص کند که چگونه اقدام به بستن تنگه هرمز خواهد کرد و آیا اساسا توان آن را دارد یا خیر؟ عرض تنگه هرمز بین ۵۵ تا ۹۵ کیلومتر است و بر اساس عرف بین الملل و نیز کنوانسیون ۱۹۸۲ حقوق دریاها کشورها حق کشتیرانی در تنگه هرمز دارند. حال باید سپاه پاسداران مشخص کند به چه نحوی اقدام به بستن تنگه هرمز بر روی کشتیرانی بین المللی حواهد کرد؟ با وضع قوانین و مقررات؟ یا با توسل به قوه قاهره؟ در صورتی که سپاه با وضع قوانین اقدام به وضع مقرراتی برای نظارت یا محدودیت بر عبور و مرور کشتی ها نماید قطعا این مقررات خلق الساعه مورد تبعیت کشورها نخواهد بود چراکه اولا ایران هنگام امضای کنوانسیون ۱۹۸۲ حقوق دریاها، حق عبور ترانزیت را برای کشورهای امضاکننده این کنوانسیون برسمیت شناخته است و ثانیا عبور و مرور کشتی ها در تنگه هرمز دارای پشتوانه قدرت عرف بین الملل است و مقررات خلق الساعه دولت های ساحلی توان مقابله با آن را نخواهد داشت علی الخصوص کشوری مثل جمهوری اسلامی که توان سیاسی بالایی در ایجاد عرف بین الملل ندارد. از طرف دیگر در صورتی که سپاه پاسداران بخواهد با توسل به قوه قهریه اختلالی در عبور و مرور کشتی ها و جریان صادرات نفت ایجاد کند قطعا این عمل بعنوان یک تهدید علیه صلح و امنیت بین الملل تلقی خواهد شد و مسلما سازمان ملل متحد و در راس آن شورای امنیت این سازمان قاطعانه علیه این اقدام موضع گیری خواهند کرد و حتی ممکن است با اقدام نظامی کشوری مثل امریکا همراه شود چراکه اولا امریکا بعنوان یک ابرقدرت بر حق عبور ترانزیت خود در تنگه های بین المللی علی الخصوص تنگه هرمز بسیار حساس است و ثانیا این حساسیت پس از قرار دادن سپاه پاسداران در لیست گروه های تروریستی توسط دولت ترامپ افزایش یافته و هر گونه اخلال در عبور و مرور کشتیرانی در تنگه هرمز از جانب سپاه پاسداران بعنوان یک عملیات تروریستی علیه صلح و امنیت بین الملل تلقی خواهد شد و دولت ترامپ توجیه حقوقی کافی و لازم را برای برخورد نظامی با سپاه پاسداران در اختیار خواهد داشت.
در جمع بندی مطالب ذکر شده باید گفت که اظهارنظر اخیر دریادار تنگسیری فاقد هرگونه پشتوانه حقوقی و منطقی لازم و خلاف کنوانسیون حقوق دریاها و عرف بین الملل است و در صورتیکه سپاه پاسداران اقدام به هر گونه اخلال در جریان کشتیرانی بین المللی در تنگه هرمز نماید، این عمل مصداق بارز تهدید علیه صلح و امنیت بین الملل تلقی خواهد شد و قطعا این گروه نظامی تندرو سرنوشت هشتاد میلیون ایرانی را با اقدامات غیرمنطقی خود در خطر جنگ قرار خواهد داد.

* احسان حسین‌زاده - وکیل دادگستری