نقش پر اهمیت زنان در حرکات و اعتراضات مدنی - علی صمد


اخبار روز: www.iran-chabar.de
پنج‌شنبه  ۱۶ اسفند ۱٣۹۷ -  ۷ مارس ۲۰۱۹


در ابتدای انقلاب نرخ باسوادی زنان کمتر از ۳۵ درصد و امروز به ۸۵ درصد رسیده است و بیش از ۲ دهه است که زنان با پشتکار و جدیت بسیار توانسته اند بیش از ۵۰ درصد ظرفیت های دانشگاهی کشور را به خود اختصاص دهند و این پیشرفت در حالی ست که زنان از تحصیل در تعدادی از رشتههای دانشگاهی محروم شدهاند. زنان با جدیت در پی تغییر مناسبات ناعادلانه ای هستند که شان و منزلت انسانی و اجتماعی شان را به عنوان یک انسان برابر با مردان خدشه دار می کند. نمونه های چنین تلاش هایی را می توان در کم رنگ شدن تقسیم جنسیتی کار در خانواده، مبارزه علیه نگرش فرودستانه جامعه به زن، مشارکت زن در تصمیم گیری ها، مبارزه با نابرابری های حقوقی و بویژه مشارکت فعال و موثر در فعالیت های اجتماعی و مدنی آنان مشاهده کرد.

حوادث ایران چنان سریع می گذرند که اگر با آن همراه نشویم براحتی می توانند ما را در جایی که هستیم جا بگذارند. فردا هشت مارس، روز جهانی زن، روز دیگر بودن، روز مقاومت، روز با هم بودن، روز مبارزه برای آزادی و برابری جنسیتی است. البته مبارزه زنان برای برابری حقوقی دهه هاست که در ایران پی گرفته می شود و می توان چنین ادعا کرد که جنبش زنان در ایران، یکی از پیشروترین و مترقی ترین جنبش های یکصد سال گذشته کشور، محسوب می شود. روز فرخنده هشت مارس بر همه زنان کشورمان مبارک و مبارزه زنان برای رسیدن به مطالبات شان پیروز باد!
به روز بودن در جهان مدرن
تا امروز زنان و دختران جوان کشورمان توانسته اند به شکلی محسوس و در سطحی گسترده برای احقاق حقوق انسانی و شهروندی شان مبارزه کنند. انعکاس مبارزه پر شکوه زنان و مردان آزاد اندیشی که آگاهانه میخواهند برای آزاد زیستن و آزاد ماندن در یک جهان امروزی، برابر و بدون تبعیض، امید و عشق به تغییر را مشترکاً با هم در مبارزات مدنی، اجتماعی و سیاسی تجربه کنند بسیار مسرت بخش است. اکنون در جامعه اهمیت و ارزش آزادی برای نسل جوان ایرانی چنان موضوعیت عینی یافته است که حاضر است برای عملی کردن چنین تصویری زنده و مدرن از زندگی به خیابان ها بیاید و برای احقاق حقوق ضایعه شده اش، اعتراض مدنی نماید این نسل از جوانان زن و مرد به اهمیت قدرت و حرکت مشترک برای احقاق حقوق اجتماعی، فرهنگی شان، پی برده اند و این در واقع نشان از بلوغ اجتماعی و سیاسی شان است.
مبارزه برای با هم بودن
امروز در صحنه سیاسی و اجتماعی کشور فعالین جنبش زنان با داشتن ده ها سال تجربه مبارزاتی توانسته اند از جایگاه بسیار مهمی در میان جنبش های اجتماعی و دمکراتیک کشور برخوردار شوند. زنان با تجربه اندوزی از گذشته و نگاه به حال و آینده جنبش، در اعتراضات، اعتصابات، و تجمعات مدنی و اجتماعی در شهرهای مختلف کشور شرکت می کنند و مبارزه و مقاومت مشترک با استبداد دینی حاکم را به همراه مردان به اشکال گوناگون پیش می برند. آنها در عمل نشان داده اند که دیگر حاضر نیستند بی حقوقی، تحقیر، تبعیض و نابرابری را در جامعه استبداد زده ایران پذیرا شوند و تاکنون برای نه گفتن به بی عدالتی و تبعیض همه گونه هزینه را نیز پرداخته اند. زنان با مبارزات دلیرانه، بدون ترس و بدون خشونت خود توانسته اند در برابر تعرض نیروهای استبدادی، مقاومت کنند. چنین روحیه ای موجب حیرت و ترس نیروهای سرکوبگر، و همراهی و همیاری بسیاری از فعالین سیاسی، اجتماعی و مدنی ایران و نیز موجب جلب همبستگی و احترام مردم جهان از خواسته ها و مبارزات آنها شده است.
امید زنان به تغییر
شرکت وسیع زنان در جنبش مدنی و اعتراضی کشورمان و مقاومت و مبارزه هدفمند و همه جانبه آنها، امید به تغییر و روحیه برای ادامه مبارزه آگاهانه و مقاومت برای مبارزه بدون خشونت را در میان معترضین بسیار تقویت کرده است. زنان جوان ایرانی سالهاست که با هم بودن را توانسته اند با وجود داشتن اختلافات و تنوعات مختلف به علایق و منافع مشترک تبدیل کنند و بدین ترتیب مشترکاً برای کسب حقوق برابر شهروندی تلاش و تجربه مثبتی را در اختیار جنبش دمکراتیک مردم ایران قرار دهند. در واقع آنها بخوبی موفق شده اند که چنین تجربه مثبتی را وارد جنبش مدنی کشور کنند. مبارزه مشترک زنان، مردان، دختران و پسران برای حقوق شهروندی و نیز علیه دیکتاتوری موجب ریختن ترس آنان از نیروهای سرکوبگر و خشونت طلب رژیم اسلامی ایران شده است. زنان جوان در همه جا در صحنه مبارزات مدنی ایران حضور سنگین دارند و این احساس خوب هر چه بیشتر در داخل و خارج از کشور تقویت می شود که بدون حضور و همراهی زنان، جنبش اعتراضی کنونی در سطحی که امروز در آن قرار دارد، نمی توانست وجود داشته باشد.
زنان و جنبش های مدنی و اعتراضی
مبارزات حق طلبانه و برابری خواهانه زنان و دختران جوان برای دست یافتن به مطالبات دمکراتیک و حقوق شهروندی کامل در جامعه همچنان ادامه دارد. امروز حضور زنان در عرصه اعتراضات اجتماعی، مدنی و سیاسی از چنان گستردگی و توانمندی برخوردار است که کسی نمی تواند وجود فاکتور زنان در این مبارزات را نادیده گیرد. زنان برای داشتن چنین کیفیتی در مبارزات جاری، چندین دهه است که به اشکال گوناگون و با احترام به تنوع موجود میان خود و با بهره گرفتن مناسب از فن آوری های نوین ارتباطی مانند اینترنت و شبکه های اجتماعی و مدنی که در جامعه وجود دارد، تلاش و مبارزه همه جانبه ای را متحداً پیش می برند و خوشبختانه تنوعات و تفاوت ها در میان آنان منجر به کم کاری، دوری و پراکندگی نیروهای آنها نشده است. جریانات مختلف جنبش زنان در همه جا و هر کدام بنا به ظرفیت و توان خویش، انواع و اقسام راهکارها را انتخاب و تجربه می کنند تا بلکه از این طریق بتوانند کانون های مقاومت در جامعه را زنده، پایدار و موثر نگاه دارند. آنها تجربه با هم بودن را با توجه به ظرفیت، توان و تنوعی که در میانشان برای مقاومت پایدار وجود دارد برای یافتن راهکارهای مدنی و دمکراتیک، در اختیار جنبش دمکراتیک ایران قرار داده اند و چنانکه می دانیم در این عرصه مجبور شده اند هزینه های بسیاری را بدلیل سرکوب سیستماتیک نیز تقبل کنند.
پتانسیل های جدید در مبارزه زنان
تجربیات اخیر مبارزه زنان، مادران، دختران به همراه پسران و پدران نشانگر این واقعیت جدی است که همه آنها این بار برای مبارزه علیه دیکتاتوری و حقوق مدنی، اجتماعی و شهروندی مشترکاً در کنار هم در اعتراضات مدنی و خیابانی شرکت می کنند. نقش پیشتاز زنان و نگاه تغییر یافته مردان در مبارزه کنونی موجب ایجاد پتانسیل های جدیدی در جنبش مدنی و اعتراضی کشور شده است و این وضعیت باعث گشته است که اینبار همگان بصورت جمعی و با احترام به یکدیگر و قبول تنوعات موجود به دنبال یافتن راهکارهای نو و متنوع برای ادامه و تضمین فعالیت جنبش مسالمت آمیز و شهروندی مردم ایران باشند.
روشن است که مبارزات دمکراتیک و مدنی گروه های اجتماهی و اعتراضی چنان پتانسیلی را در جامعه فراهم کرده است که جنبش زنان می تواند هر چه گسترده تر خواسته ها و مطالبات برابری طلبانه خود را در جامعه مطرح کند. در گذشته چنین فرصتی هیچگاه فراهم نشده بود و زنان تا این حد از آگاهی و سواد، آموزش، تجربه و گستردگی نیرو برای تاثیر گذاری در جامعه برخوردار نبودند. دفاع از حقوق مدنی و شهروندی می تواند فضا و زمینه را برای طرح و احقاق خواسته های دیگر زنان که به منافع آنان مربوط می شود را فراهم کند. سالهاست که فعالین جنبش زنان و زنان و دختران جوان نسبت به اهمیت این موضوع، بخوبی آگاه هستند. شرکت و حضور فعالین زن در حرکات اعتراضی مسالمت آمیز باعث شده است که ارتباط زنان با اقشار دیگر جامعه تقویت شود و نیز همکاری های متفاوتی میان آنها سازمان داده شود. زنان تاکنون توانسته اند با حضور در حرکت های مدنی، صنفی، اجتماعی و سیاسی نقش خود را هر چه بیشتر به عنوان نیروی تغییر در جامعه و مشخصاً در جنبش دمکراتیک و مدنی کشور تقویت کنند و از این طریق فرصت ها و فضاهای مناسبی را برای طرح و گسترش خواستهای دمکراتیک و برابری طلبانه خود در ابعاد گسترده ایجاد کنند. منافع جنبش دمکراتیک کشورمان ایجاب می کند به چنین نیروی با تجربه و گسترده ای هر چه بیشتر توجه نشان دهد و آنرا به عنوان یک نیروی بالقوه و موثر در میان خود در نظر بگیرد.
مشکلات پیش روی زنان
حضور زنان در حرکات اعتراضی و مدنی باعث شده است که قدرت مقاومت و ایستادگی معترضان برای تحقق مطالبات خود افزایش یابد. آنها برای ایجاد همبستگی در مبارزات اعتراضی و اجتماعی نیرو ی زیادی را صرف می کنند. روشن است که کوشش برای جمع کردن نگرش های متفاوت بر اساس توافقات مشترک و سپس پایبندی نشان دادن نسبت به آن توافقات بسیار دشوار و انرژی و پتانسیل زیادی را از فعالین حرکت ها و مبارزات اجتماعی اقشار مختلف جامعه می گیرد. روشن است که قدرت واقعی جنبش ها و حرکت های دمکراتیک همیشه در گرو اتحاد نیروهای متنوع و بهره مندی مناسب از انرژی آنها در جهت توافقات دمکراتیک صورت گرفته میان فعالین جنبش های اجتماعی و مدنی بوده است. البته مشخص است که در این عرصه جنبش های دمکراتیک مدنی نیز در درون خود با موانعی همچون عدم پایبندی به توافقات، بی توجهی، حذف عمدی، خودی و غیر خودی کردن، حقیر شمردن دیگر جریانات و حتی توده های مردم روبرو هستند و همه این موارد موجب اتلاف وقت، انرژی و مانع رشد جدی این جنبش ها می شوند. روشن است که چنین مشکلاتی ضربات اساسی و نابود کننده ای را به منافع و وحدت ملی ایرانیان وارد می کند. بدلیل حضور تاریخی و سنگین استبداد در کشورمان، جنبش های اجتماعی همواره به اشکال گوناگون با خطر فردگرایی، خود محور بینی، سیاه نمایی، سیاه و سفید کردن و غیره مواجه بوده اند. این تفکرات و رفتارهای غیر دمکراتیک برای توجیه برخوردهای خود سعی می کنند به طریقی رادیکالیزم کور، خشونت گرایی و انتقام جویی و بی اعتمادی را در میان مردم نسبت به فعالین و اعضای جنبش های اعتراضی و مدنی ایجاد کنند. ارگان های امنیتی و اطلاعاتی حکومت اسلامی ایران نیرو و امکانات زیادی را برای تقویت چنین نگرش هایی در جامعه هزینه می کنند. فعالین جنبش های اعتراضی در ایران می بایست در این عرصه ها نسبت به ترفندهای جمهوری اسلامی ایران بسیار هوشیار باشند و تاکید ویژه بر اشتراکات برای با هم بودن را در جنبش کنونی تقویت کنند.
باید هزینه نیروهای سرکوبگر را بالا برد
فعالین جنبش زنان در درون و بیرون حرکت های اقشار مختلف اجتماعی می توانند با توجه به تجربیاتی که در سالهای اخیر کسب کرده اند راهکارهای موثری را برای تحقق کم هزینه تر مبارزه پیشنهاد کنند. اگر چنین تلاشی صورت نگیرد، مبارزین عرصه اجتماعی و مدنی در ادامه مبارزه حتماً با فشارها و هزینه های بیشتری مواجه خواهند شد. این ضرورت دارد که بطریقی در مبارزات مدنی و اجتماعی همواره راه هایی اتخاذ و انتخاب شوند که بشود با تکیه به آنها هزینه نیروهای سرکوبگر را در جامعه ایران و در عرصه بین المللی هر چه بیشتر بالا برد. ارگان های سرکوب رژیم اسلامی ایران، به هیچ وجه نباید هزینه های مبارزه را بصورت یکطرفه بر سر فعالین جنبش زنان و حرکت های مدنی، صنفی و دمکراتیک اجتماعی سر شکن کنند. شناسایی عناصر سرکوبگر می تواند چهره های سرکوبگران را در سطح داخلی و خارجی افشا کند. باید بدنبال راهایی بود که هزینه های مبارزه کاهش یابد و این جز با همراهی و همفکری و مشارکت وسیع بخش های متنوع جامعه امکان پذیر نیست.
توازن نیرو و انتخاب عرصه مبارزه
بر کسی پوشیده نیست که جنبش زنان متکثر و متنوع است و مناسب است در هر لجظه در این جنبش ها همواره شعارها و خواستها با توجه به توازن نیروها سنجیده و انتخاب شوند و اینکه روشن گردد که کدام شعار یا خواست می تواند در شرایط سرکوب، نیروی هر چه بیشتری را در عرصه اجتماعی و مدنی برای حرکت های مدنی و شهروندی بسیج کند. فعالین جنبش های دمکراتیک مدنی می توانند با اتخاذ سیاست ها و تاکتیک های مناسب، دستاوردهای خود را برای نیرو بخشی و تقویت نگرش های دمکراتیک و متنوع در درون جنبش، بسط دهند. البته در این عرصه نیز مناسب و لازم است که همه ما در تلاشی سهیم شویم که با تکیه به آن بشود هر چه بیشتر اقدامات خشونت آمیزی که برای ایجاد رعب، تهدید و ترور در میان مردم و مبارزین انجام می شود را با تلاش های مشترک و به موقع، خنثی و افشا کنیم
تغییر روش و تاکتیک مبارزه با توجه به سرکوب گسترده
جنبش زنان و دیگر جنبش های اجتماعی، مدنی و شهروندی در شرایط کنونی با توجه به دستگیری منتقدین و فعالین مدنی، صنفی و سیاسی مناسب است در روش ها و تاکتیک های خود تغییراتی ایجاد کند. روشن است که گستردگی و سطح سنگین سرکوب و شجاعت و مقاومت دلیرانه زنان و مردان معترض که بصورت مسالمت آمیز و غیرخشونت آمیز اعتراضات خود را علنا اعلام می کنند امیدبخش است.
در این مبارزه همه فعالین مدنی، اجتماعی و سیاسی می بایست در همه جا صدای اعتراض و مبارزات اجتماعی زنان را بازتاب دهند زیرا حکومت بدلیل داشتن انحصاری امکانات رسانه ای مبارزات اجتماعی زنان را کم اثر و وارونه نماید. ما همه شاهد بوده ایم که چگونه شیوه های کنترل مبارزات زنان با ابتکارات و استراتژی های مقاومت آنان، در بسیاری از دوره ها، حساب و کتاب حکومت اسلامی را بر هم زده است. اگر با هوشیاری و با استفاده از تجربیات بتوان استراتژی مبارزه و مقاومت ادامه دار زنان را تداوم بخشید در عمل در تعدیل فشارها در جامعه حتما موثر واقع خواهد شد.
جنبش زنان در دو دهه گذشته به عنوان یکی از نمادهای مبارزه برای آزادی، حقوق برابر شهروندی و تبعیض ستیز بوده است. فعالین زنان در عمل اجتماعی نشان داده اند که می توانند با وجود سرکوب و با تکیه به خود هر چه بیشتر با هم بودن را در حین تنوع و احترام به هم گسترش دهند و از این طریق به حیات خود ادامه دهند و کانون های مقاومت را برای روزهای سرنوشت ساز آماده کنند.

علی صمد