پاسخ به شیدا نبوی
مسئولیت ما به روایت گری
ناهید قاجار(مهرنوش)


• مساله ای که در بازگوئی ماجرای دردناک گربه روی دیوار برای من بسیارمهم بود، جریحه دار کردن خشن احساس و عواطف دختر جوان و پرشوری به نام لیلا (ویداآبکناری) بود. دریغا پس از این همه سال شیدا نبوی خوردن غذای گربه را مساله کلیدی در این ماجرای دردناک جلوه می دهد و نه له شدن بخشی از روحیه و احساسات لیلا را.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬ ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
شنبه  ۲۹ دی ۱٣۹۷ -  ۱۹ ژانويه ۲۰۱۹


 

زندگی رسم خوشایندی است
زندگی بال و پری دارد با وسعت مرگ
پرشی دارد اندازه ی عشق‬‬‬
زندگی چیزی نیست که لب طاقچه ی عادت‬‬‬
از یاد من و تو برود.
                      "سهراب سپهری"

نزدیک به نیم قرن از مبارزه مسلحانه در ایران می گذرد. بارها از چگونگی شکل گیری، افراد بنیادگذار، ایدئولوژی، استراتژی و تاکتیک این جنبش و... که چریکهای فدائی خلق نامیده می شدند سخن گفته اند. ‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬جوانانی که با شور و شوریدگی و عشق به آزادی، برابری و عدالت، پرچم مبارزه را بر علیه دیکتاتوری برافراشتند تا زندگی بهتری برای مردم خود نوید دهند. قهرمانی ها و جانفشانی های آنان و دیگر آزادیخواهان هرگز فراموش نمی شود و همواره قابل ستایش است.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
چریکهای فدائی خلق فرزندان مردمی بودند با ارزش ها، عادات و سنن خانوادگی و فرهنگی گوناگون. آنها از لایه های مختلف جامعه به خانه های تیمی روان شدند و هر کدام با اخلاقیات و روحیات و سلیقه های خاص خود در کنار هم به نبردی مشترک علیه حکومت شاه روی آوردند. آنها بنا به ضرورت های مبارزه کاملاً مخفی، با نام مستعار و هویتی ناشناس با هم می زیستند و در هر خانه تیمی بنا به مقتضیات محیط نام مستعار سازمانی تازه ای بر میگزیدند. آنها تا زمانی که کشته نمی شدند از هویت واقعی یکدیگر اطلاع نداشتند. تنها پس از کشته شدنشان بود که نام و هویت واقعیشان آشکار می گردید. ‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
من دختری جوان، پرشور و آزادیخواه بودم که علیه بی عدالتی و تبعیض به مبارزه سیاسی روی آوردم. از سال 1354 تا انقلاب به جز دو سه نفر که مرا به عضویت سازمان برگزیدند، هیچ کس هویت حقیقی من را نمی دانست. بعد از انقلاب بهمن 1357 که فعالیت چریکی کنار گذاشته شد، من نیز مانند بسیار دیگر از فعالان سیاسی با نام و هویت واقعی خود فعالیت را ادامه دادم. ‬‬‬
وقتی آقای تورج اتابکی از من خواست تجربیاتم را در خانه های تیمی برای ثبت در تاریخ بنویسم تا در کتابی که ایشان و آقای ناصر مهاجر در دست تهیه دارند به چاپ برسد، با آقای ناصر مهاجر در همکاری نزدیک برای تدقیق و ویرایش مطالبی که نوشته بودم، قرار گرفتم.‬‬ به توصیه ی آقای مهاجر به این نتیجه رسیدم که لازم است در ابتدا مانند هر روایتگر صدیقی به مخاطبان خود بگویم که نویسنده این یادواره کیست و چگونه می زیست و به چه شکلی به مبارزه سیاسی و انقلابی روی آورد. این حق مردم و نسل امروز و فرداست که بدانند چگونه در جوانی توانستم خودم را با شرایط سخت زندگی در خانه های تیمی همراه با خطر دائمی تطبیق دهم، با چه تناقضاتی روبرو بودم و چه احساساتی داشتم. ‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
دعوت آقایان اتابکی و مهاجر مربوط به ارائه تجربیات مبارزاتی ام از نگاه و احساس یک زن چریک سابق بود. من هم کوشیدم این بخش از تجربه ام را در صفحات محدود کتاب بنویسم. ساختار و محتوای مطالب و انتخاب عناوین بر عهده من بود. آنچه که ما در زندگی هرروزه با آن روبرو بودیم، شاید مورد اعتراض افرادی قرار گیرد که همواره دوست دارند فقط از قهرمانیها و فداکاریها بشنوند. ما زنان و دختران جوانی که در آن پیکار سخت دوشادوش مردان قدم برمی داشتیم، با سیانور زیرزبان و اسلحه و نارنجک بر کمر، با مشکلات متعدد و مضاعفی روبرو بودیم. برای این که تبدیل به یک چریک واقعی شویم، باید با بسیاری ناملایمات خود را انطباق می دادیم، حتا به بهای جریحه دار شدن احساسات و عواطف انسانیمان. من مسائلی را انتخاب کردم و به آنها پرداختم که بتواند سایه روشن های زندگی یک چریک زن را براساس تجربه خودم بازتاب دهد. من آگاهانه از تجربه ی مستقیم خودم در خانه های متعدد تیمی نوشتم و به خود اجازه ندادم روایتگر زندگی دیگر زنان چریک شوم که هر یک بنا به اخلاق، روحیه، سلیقه و شخصیت خاص خود آن دوره را زیسته و می زیند و چه بهتر که بعد از چهل سال، بالاخره دست به قلم ببرند و آنچه را که تجربه کردند بنویسند.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
کتاب "راه دیگر" به کوشش آقایان تورج اتابکی و ناصر مهاجر در دو جلد منتشر شد که در جلد نخست آن مطالب من تحت عنوان "سازمان محبوب من" درج شده است. عناوین فرعی نوشته من شامل موارد زیر است:
دوران کودکی- آغاز فعالیت سیاسی- ارتباط با سازمان چریکهای فدائی خلق- عضویت در سازمان- فعالیت در میان کارگران و زحمتکشان- شرایط زندگی در خانه ی تیمی- اتاق کار- کمربندنظامی- برنامه نویسی- آئیننامه داخلی سازمان- لباس ورزش- جشن هشت مارس- گربه ی روی دیوار- خواستگاری- جشن نوروز- عبداله پنجه شاهی و توضیح ضروری در مورد تنبیه های سازمانی.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
دوست ما شیدا نبوی، در سایت اخبار روز 17 آذر 97 (8 دسامبر 2018) زیر عنوان "راهی دیگر به کجا؟" در باره ی کتاب "راهی دیگر" و در نفی و تخطئه (نه نقد و بررسی انتقادی) آن، مطالب متنوعی نوشته است که بخشی از آن مربوط به نوشته من است. ‬

در سازمان سیاسی- نظامی مخفی، یک چریک (به استثنای برخی از رهبران) جز از تیم هائی که در آن زندگی کرده بود اطلاعی نداشت. اطلاع بیشتر ما به مواردی مربوط می شد که تجربه زیسته سازمان بود و به عنوان تجربه به اعضاء منتقل می شد. مهمترین این تجربه ها نیز در آئیننامه درون سازمانی ثبت می شد. ‬‬‬‬‬‬
دوست ما (شیدا نبوی) که همچنان خود را در زیر نقاب ضروری سالهای سپری شده حبس کرده است، طوری سخن می گوید که گویا در تمام تیمهای چریکی حضور داشته و از هر چه در خانه های تیمی اتفاق افتاده خبر داشته است. او ماجرای "گربه ی روی دیوار" را که من شاهدش بودم و روایتش کرده ام به کلی انکار می کند.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬ او که در نوشته اش "خرد برتر" را به سخره می گیرد، خود در نقش یک "خرد برتر" مینویسد ناهید قاجار در نوشته اش "این داستان را سرهم کرده است ... این داستان از اساس غلط است. نمی تواند واقعی باشد"! عجب حرفی! واقعاً بعد از گذر این همه سال، چگونه می توان با چنین قاطعیتی تجربه ی مستقیم دیگری را انکار و او را متهم به دروغگوئی کرد؟ او با تمسخر می نویسد:‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
"آن گربه مثل همه ی گربه های ولگرد مدام از این دیوار به آن دیوار می پریده است و در طلب آذوقه از این کوچه و خرابه به آن کوچه و خرابه می رفته است، تا شب سر همان دیوار می ایستد- شاید هم تا فردا- که شب ویدا مورد انتقاد قرار بگیرد، محکوم به کشتن گربه ی بیچاره شود، و صاف او را که همانجا معطل بوده است بگیرد و به زیر زمین ببرد و بکشد. ..."‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
او با قاطعیت و ایقان، روایت مستقیم مرا نفی می کند و مرا متهم به جعل واقعیت می کند. ‬‬
از خود نمی پرسد و دغدغه ای ندارد که شاید نشنیده باشد که چنین اتفاقی در خانه ی تیمی که او در آن نبوده روی داده باشد. چون خود را در موضع "عقل برتر" می بیند، و چون حقیقت را در انحصار خود و خودی ها می انگارد، روایت های ناهمساز با اعتقادات خود را دروغ جلوه میدهد و در این کار نیز محظور و محدودیتی برای خود قائل نیست. شاید بسیاری از خوانندگان نوشته ی من از ماجرای گربه بسیار تعجب کرده باشند. اما مساله ای که در بازگوئی ماجرای دردناک گربه روی دیوار برای من بسیارمهم بود، جریحه دار کردن خشن احساس و عواطف دختر جوان و پرشوری به نام لیلا (ویداآبکناری) بود. دریغا پس از این همه سال شیدا نبوی شیپور را از دهانه گشادش می نوازد و خوردن غذای گربه را مساله کلیدی در این ماجرای دردناک جلوه میدهد و نه له شدن بخشی از روحیه و احساسات لیلا را.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
در اینجا به روایت ماجرای دردناک دیگری می پردازم از تجربه ی یکی از چریکهای آن زمان با نام مستعار"داوود" تحت عنوان "تقویت روحیه چریکی":‬‬‬‬

« تصور مردم عادی و به خصوص روشنفکران جوان نسبت به زندگی چریک در خانه های تیمی بسیار ذهنی بود. آنها چریکها را انسانهائی دارای قدرت خارق العاده و همچنین پاک و منزه تصور می کردند. اما واقعیت چیز دیگری بود. ما هم مانند انسانهای معمولی اشتباهها و خطاهای انسانی داشتیم. کسی که می خواست به سازمان چریکها بپیوندد، انسان شجاعی بود. اما هنوز تجربه ی درگیری و مواجه با پلیس را نداشت. از دیدن خون ناراحت می شد و حتا می ترسید و وحشت می کرد. نسبت به افراد ساده ی پلیس ترحم داشت و نمی خواست برای دفاع از خود به او تیراندازی کند و او را بکشد. این روحیه انساندوستی اعضای سازمان با تاکتیک های مشی چریکی مغایرت داشت. در مبارزه ی مسلحانه چریکی کسی که تیر اول را بزند پیروز است. اما چریک تازه کار چنین روحیه ای نداشت که به یک پاسبان ساده تیراندازی کند. به همین دلیل مسئولین سازمان اعضای جدید را تشویق به انجام کارهایی میکردند تا آنها روحیه چریکی پیدا کنند. یعنی روحیه شان خشن و نظامی شود. ساده ترین این کارها آزار حیوانها و کشتن آنها بود. در خانه ی تیمی ما گربه ای می آمد و ما جلویش غذا می گذاشتیم، یک روز که "مسعود" (محمدرضا یثربی) به خانه ی ما آمد، گفت به این گربه سیانور بدهید تا روحیه چریکی تان تقویت شود. ما هم این کار را کردیم. سیانور را در آب حل کردیم و چند قطره از آن را در دهان گربه ریختیم. من هنوز صحنه ی جان کندن آن گربه را بیاد دارم و مرا آزار می دهد. این کار را کردیم تا در مقابل پلیس و ساواک قاطع باشیم. اما چه کسانی این کار را کردند؟ یکی از آنها من بودم که طرفدار حقوق حیوانات بودم و هستم و از پانزده شانزده سالگی گوشت نمی خوردم. تا این که به زندان افتادم و در زندان دوباره گوشتخوار شدم، چون غذای زندان گوشت داشت.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
موارد دیگر هم وجود داشته است. مثلاً من شنیدم که "حیدر" (عبداله پنجه شاهی) با موتور در بیابانهای اصفهان حرکت میکرده و سگها را با تیر می زده است. او با این کار هم تمرین تیراندازی میکرده و هم ترحم را در درون خود می کشت تا روحیه چریکی پیدا کند.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
من مسئولیت اشتباه خود را می پذیرم، اما نمیتوانم "مسعود" یثربی، "حیدر" عبداله پنجه شاهی، خودم یا هر چریک دیگری را محکوم کنم. این مشی چریکی بود که موجب این کارها شد. مشی چریکی که رژیم شاه و امپریالیسم بر ما تحمیل کرد.» [*].‬‬‬‬‬‬

شیدا نبوی، گویا دچار فراموشی شده و یادش رفته که خودش به عنوان یک دختر جوان در خانه های تیمی با چه مشکلاتی روبرو بوده. من در بخشی از روایتم در کتاب "راه دیگر" خواستم نشان دهم که ما زنان تا چه اندازه تحت فشار سهمگین روحی و عاطفی قرار می گرفتیم، چرا که میبایست خودمان را برای مبارزه ای بسیار خشن و بیرحمانه از نو تربیت می کردیم و خود را با مقتضیات مبارزه ای که با جان و دل پذیرفته بودیم، تطبیق می دادیم. ‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
شیدا نبوی طوری حرف میزند که انگار خودش در آن روزها با هیچ فشار و انتقادی برای انطباق با انضباط آهنین خانه های تیمی روبرو نبوده! این واقعیت ندارد. اسفبارتر این که او به جای متمرکز شدن بر عواطف بسیار لطیف لیلا، همچنان در فکر تصفیه حساب اکثریتی هاست. جریحه دار شدن دختر حساسی مثل لیلا و کشتن تحمیلی گربه را رها می کند تا "اکثریتی"! را افشاء کند.‬‬‬‬‬‬‬
رفیق دیرینم، بهت گفته بودم داستان اقلیت و اکثریت سالهاست که برایم واقعاً تمام شده است و از منظر دیگر و وسیع تری به مسائل نگاه می کنم.‬‬‬‬‬‬‬

ناهید قاجار 18 ژانویه 2019

[*] نوشته ی کوتاه "تقویت روحیه چریکی"، قطعه ای از خاطرات چاپ نشده چریک سابق با نام مستعار "داوود" و نام واقعی محسن صیرفی زاده است.‬‬

«راهی دیگر»، به کجا؟ -شیدا نبوی www.akhbar-rooz.com