• معلمین، بازنشستگان، کارگران، دانشجویان و گروه‌های زنان که اتفاقاً دارای مطالباتی هستند که بسیاری‌شان با مطالبات دیگر گروه‌ها همپوشانی دارند گویا هنوز به‌ضرورت کنار هم ایستادن و در کنار هم اعتراض کردن پی نبرده‌اند. این گسست باعث شده که دستاوردها به برآیندی مشترک و محسوس نرسد. در خصوص زنان وضعیت بازهم بدتر است. زنان عملاً در گروه‌های مرتبط با صنف خود در موضع متزلزل‌تری قرار گرفته‌اند. ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
يکشنبه  ۱۶ ارديبهشت ۱٣۹۷ -  ۶ می ۲۰۱٨

وضعیت زنان کارگر در جامعه به چه صورتی است، امیدی به بهبود وضعیت معیشتی آنان هست؟ بخش اعظم کارگران ایران و به ویژه زنان کارگر در واحدهای تولیدی و کارگاه های کوچک کار می کنند، برای سازماندهی اینها چکار باید کرد، تلاش هایی که توسط فعالان جنبش کارگری و جنبش زنان انجام می گیرد تا چه اندازه در بازتاب مطالبات و بسیج این بخش از کارگران موفق بوده است؟ آیا همکاری هایی که بین تشکل های کارگری موجود صورت می گیرد، کافی است؟ می توان گام های بیشتری در این جهت و تقویت ارتقای نقش زنان در جنبش کارگری برداشت؟...این پرسش ها را در آستانه روز کارگر با جمعی از صاحب نظران چپ، فعالان حقوق کارکری و جنبش زنان مطرح کردیم. بخشی از این گفتگو ها در اخبارروز-ویژه نامه اول ماه مه منتشر شد. اینجا گفتگوی ما با خانم بنفشه جمالی از فعالان جنبش زنان را می خوانید.


اخبار روز: در آستانه‌ی اول ماه مه هستیم. وضعیت زنان کارگر در جامعه به چه صورتی است، امیدی به بهبود وضعیت معیشتی آنان هست؟

بنفشه جمالی: به‌طور کلی اقتصاد ایران شرایط بسیار بدی را پشت سر می‌گذارد. ما با رکود اقتصادی بی‌سابقه‌ای رو به رو هستیم. وضعیت اقتصادی بسیار غیر شفاف و غیرقابل پیش‌بینی است. روزی نیست که با خبر تعطیل شدن و تعدیل نیروی کارخانه‌ها و صنایع مختلف رو به رو نشویم. سیاست‌های اقتصادی دولت عملاً شکست خورده است و سردرگمی در مهار این نابسامانی در تصمیمات عجولانه و غیر کارشناسانه هرروزه آن کاملا مشخص است. ارزش پول ملی سقوط چشم‌گیری داشته است و در این میان وضعیت اقشار فرودست جامعه مانند کارگران که دریافتی ثابت دارند بسیار بدتر است. دولت در سال جدید حداقل حقوق را حدود یک میلیون و دویست هزار تومان اعلام کرده است که با توجه به نرخ تورم و افزایش قیمت‌ها عملا این حقوق دریافتی کفاف زندگی حداقلی یک نفر را ندارد چه برسد به یک خانواده چند نفره را. وضعیت زنان کارگر از دیگر اقشار فرودست جامعه بدتر است. زیرا زنان اغلب به دلیل ساختار اقتصادی مردسالارانه عملاً مجال اشتغال در بازارهای رسمی را پیدا نمی‌کنند و برای گذران زندگی خود و خانواده‌شان مجبورند به بازارهای غیررسمی با ساعات کاری بالا و حداقل حقوق روی بیاورند. بنا به آمارهای رسمی اشتغال زنان در بازارهای رسمی تنها ۱۱ درصد است و اغلب زنان شاغل در مشاغل زیرزمینی در شرایط غیرانسانی مشغول به کار هستند.

اخبار روز: در یک سال و نیم اخیر شاهد گسترش اعتراضات و اعتصابات کارگری بوده ایم. به نظر می‌آید دستاوردها، چشمگیر و متناسب با کثرت اعتراضات نبوده است. مشکل حضور زنان کارگر و ضعف کار کجاست؛ برای از میان بردن آن چه باید کرد؟

بنفشه جمالی: به نظرم با توجه به اینکه ما شاهد افزایش اعتراضات از دی‌ماه سال گذشته بوده‌ایم بسیار زود است که در رابطه با کم‌رنگ بودن دستاوردهای این اعتراضات صحبت کنیم. اعتراضات و اعتصابات کارگری در چند ماه گذشته به‌صورت مستمر ادامه داشته است. ما در چند ماه گذشته شاهد به میدان آمدن اقشار و گروه‌هایی بودیم که تا پیش از آن عملاً هیچ نشانه‌ای از حضور آن‌ها در رسانه‌ها و اخبار نبود. این اقشار فرودست برای نشان دادن اعتراضات خود دست به ابتکاراتی زدند که بسیاری از تحلیل گران و کارشناسان را متحیر کرد. اما انتقاد جدی که می‌توان به این اعتراضات وارد دانست عدم انسجام و یکپارچگی آن‌هاست. متأسفانه در سال‌های اخیر ما شاهد گسست جدی در میان گروه‌های مختلف اجتماعی بوده‌ایم. معلمین، بازنشستگان، کارگران، دانشجویان و گروه‌های زنان که اتفاقاً دارای مطالباتی هستند که بسیاری‌شان با مطالبات دیگر گروه‌ها همپوشانی دارند گویا هنوز به‌ضرورت کنار هم ایستادن و در کنار هم اعتراض کردن پی نبرده‌اند. این گسست باعث شده که دستاوردی که از آن صحبت کرده‌اید به برآیندی مشترک و محسوس نرسد. در خصوص زنان وضعیت بازهم بدتر است. زنان عملاً در گروه‌های مرتبط با صنف خود در موضع متزلزل‌تری قرار گرفته‌اند. به دلایل ساختاری که وجود دارد اجازه حضور زنان در گروه‌های کارگری داده نمی‌شود یا حضور آن‌ها بسیار کم‌رنگ است. زنان در شهرهای کوچک به دلایل فرهنگی و سنتی امکان حضور در اعتراضات را در مقایسه با مردان هم‌صنف خود کمتر پیدا می‌کنند. زنان عملاً با تبعیض طبقاتی و جنسیتی هم‌زمان مشغول به مبارزه هستند. انسجام زنان کارگر در کنار هم موضوعی است که به گمانم در سایه توجه صرف به مسائل اقتصادی و طبقاتی بدون در نظر گرفتن فاکتور جنسیت مغفول مانده است و همین امر موجب شده است که زنان کارگر در نبود تشکل‌های کارگری زنان هرروز وضعیت بدتری نسبت به قبل پیدا کنند و صدای اعتراض فردی‌شان در هیاهوی اعتراضات دیگر شنیده نشود.

اخبار روز: مبارزات کارگران از نبود تشکل‌های قدرتمند کارگری آسیب می‌بیند، حکومت با تشکل‌های دست ساخته به این وضعیت دامن می‌زند. چشم‌انداز ایجاد و تقویت تشکل‌های کارگری را در کشور چطور می‌بیند؟ تشکل‌های مستقل موجود چه میزان فعالیت دارند و از چه جهاتی تحت فشار هستند؟

بنفشه جمالی: متاسفانه همانند دیگر جنبش‌های اجتماعی این روزها ما شاهد نبود همبستگی و انسجام میان گروه های کارگری که فعالیت دارند هستیم. گروه هایی که هرکدام به صورت مجزا دست به اعتراض میزنند و طرح مطالبه می‌کنند و همین موضوع باعث شده است که حکومت با حداقل هزینه بتواند این گروه ها را با دستگیری و بازداشت و احضار فعالین آن سرکوب کند. به نظر میرسد این روزها ما نیاز به یک بازاندیشی جدی در مفهوم مبارزات اجتماعی هستیم. تا وقتیکه گروه های مختلف ضرورت تشکل یابی را احساس نکنند. تا وقتیکه هر گروه صرفا مطالبات و خواسته‌های خود را برحق بداند و تا وقتیکه بر همان روند سنتی شکل‌گیری اتحادیه‌های کارگری پافشاری کنیم نمیتوانیم انتظار دستاوردهای بزرگی را داشته باشیم.

اخبار روز: بخش اعظم کارگران ایران و به‌ویژه زنان کارگر در واحدهای تولیدی و کارگاه های کوچک کار می کنند، برای سازماندهی اینها چکار باید کرد، تلاش هایی که توسط فعالان جنبش کارگری و جنبش زنان انجام می‌گیرد تا چه اندازه در بازتاب مطالبات و بسیج این بخش از کارگران موفق بوده است؟

بنفشه جمالی: براساس آمارهای رسمی زنان کارگر حدود ۱۹ درصد از کل کارگران را تشکیل می‌دهند. اکثر این زنان کارگر در بخش کشاورزی و صنعتی (کارگاه های کوچک غالبا کمتر از هفت نفر ) مشغول به کار هستند. بخش‌هایی که غالبا یا قراردادی بین کارگر و کارفرما بسته نمی‌شود و یا کارفرما اقدام به عقد قراردادهای موقت سه ماهه میکند که زنان کارگر را در شرایط کاری بسیار متزلزلی قرار می‌دهد. با توجه به آمار بالای بیکاری و با توجه به اینکه تعداد زنان سرپرست خانواده رو به افزایش است زنان کارگر از ترس اخراج تن به شرایط کاری نامناسب می‌دهند. دستمزدهای بسیار پایین در مقابل ساعات کاری بالا بدون بیمه و مزایا از جمله این وضعیت طاقت فرساست. بسیاری از این زنان در محیط کاری خود تحت انواع آزار و اذیت جنسی قرار میگیرند که به دلیل نبود قوانین حمایتی و عدم آگاهی زنان کارگر از حقوق خود عملاً این خشونت‌ها مسکوت میماند. به نظرم اولین قدم آموزش زنان کارگر است. در اینجا نقش گروه های زنان پررنگ می‌شود. گروه های فعال در حوزه زنان می‌توانند با برقراری ارتباط با این زنان و برگزاری کارگاه های آموزشی آن‌ها را نسبت به حقوق خود آگاه سازند. گروه های زنان می‌توانند پل ارتباطی باشند بین زن‌هایی که به لحاظ جغرافیایی در مکان‌های مختلفی زندگی میکنند. همچنین گروه های زنان می‌توانند اقدام به تولید و انتشار دفترچه‌ها و بروشورهای آموزشی در خصوص قوانین کار و چگونگی ایجاد محیط کار امن نمایند. به طور مثال در چند سال گذشته گروه بیدارزنی اقدام به تولید کتابچه‌های آموزشی تحت عنوان «تا شرایط کار برابر»‌ و «محیط کار باید امن باشد»‌ -کتابچه آموزشی پیشگیری و کاهش آزار جنسی زنان در محیط کار – نموده است. کتابچه‌هایی که در سایت بیدارزنی در دسترس عموم است.

اخبار روز: آیا همکاری‌هایی که بین تشکل‌های کارگری موجود صورت می‌گیرد، کافی است؟ می‌توان گام های بیشتری در این جهت و تقویت ارتقای نقش زنان در جنبش کارگری برداشت؟

بنفشه جمالی: متاسفانه تشکل‌های کارگری که این روزها امکان فعالیت دارند تشکل‌های وابسته به احزاب و جریان های سیاسی خاص هستند و عملاً فعالیت هایشان همسو با مطالبات این جریان های سیاسی است. مطالباتی که غالبا ازآنچه در بطن جامعه می‌گذرد دور است و هیچ همخوانی با مطالبات واقعی کارگران ندارند و در بسیاری مواقع مطالبات و خواسته‌های کارگران، قربانی مصلحت‌اندیشی‌های سیاسی می‌شود. در حوزه زنان هم ما شاهد این وابستگی های سیاسی هستیم و در هنگام طرح مطالبات تعدادی از گروه های زنان که وابسته به جناح سیاسی خاصی هستند عملاً چشم بر مطالبات واقعی زنان می‌بندند و خواسته های سیاسی گروه های که به آن‌ها وابستگی دارند را بر مطالبات جنسیتی ارجح میدانند.

اخبار روز: در بازار کار غیر رسمی در ایران، زنان نقش بزرگی دارند و بخش اعظم زنان کارگر با مزد ناچیز و در شرایطی بسیار دشوار کار می کنند، هم‌زمان این بخش از زنان کارگر نقش بیشتری در اعتراضات و دفاع از حقوق خود و هم طبقه‌ای‌های خود به عهده می‌گیرند. برای تقویت حضور زنان در جنبش کارگری و تامین حقوق زنان چه راه‌کارهایی را می‌توان ارایه داد؟

بنفشه جمالی:همانطور که پیش تر گفتم متاسفانه ساختار سنتی و مردسالارانه گروه های کارگری عملاً زنان کارگر را به حاشیه کشانده اند و در طرح مطالبات کارگری که می‌شنویم عملاً خواسته‌های زنان در اولویت‌های چندم قرار دارند. به گمانم مادامیکه رویکرد گروه های فعال کارگری رویکرد طبقاتی صرف باشد زنان کارگر نمی‌توانند امیدی به بهبود شرایط خود داشته باشند. به گمانم زنان کارگر باید ضرورت تشکل یابی را احساس کنند. باید بدانند در کنار هم می‌توانند به فردایی بدون تبعیض دست یابند. فردایی بدون تبعیض طبقاتی و تبعیض جنسیتی.

اخبار روز: در خارج از کشور، فعالان حقوق کارگری و حقوق زنان فعالیت‌های چشم‌گیری برای جلب حمایت بین‌المللی از مبارزات کارگران و زنان ایران انجام می‌دهند، این فعالیت‌ها را تا چه حد موفق می‌دانید و برای سازماندهی یک مبارزه کارآمد برای جلب حمایت بین‌المللی از جنبش کارگری و جنبش زنان ایران چه پیشنهادی دارید؟ به نظرتان این حمایت بین‌المللی را کجا باید متمرکز کرد؟

بنفشه جمالی: در سالهای گذشته با افزایش مهاجرت روزنامه‌نگاران و فعالین اجتماعی ما شاهد تشکیل گروه های مختلف در حوزه زنان و کارگری بوده ایم. تلاش ها و فعالیت‌های گروه های فعال در این حوزه‌ها در خارج از کشور امری غیرقابل انکار است. بسیاری از این گروه ها سعی کرده اند صدایی باشند برای فعالینی که در داخل کشور فعالیت می‌کنند. اما به گمانم متاسفانه تعدادی از این گروه ها عملاً به دلیل نداشتن ارتباط با بدنه جامعه و دور بودن از آنچه در بطن جامعه می‌گذرد تصویر نادرستی از واقعیت جامعه دارند. در مواردی می‌بینیم مطالباتی توسط برخی از رسانه ها و فعالین خارج از کشور بولد می‌شود که عملاً با مطالبات عمومی کارگران و زنان فاصله دارد. به گمانم این گروه ها باید سعی کنند با اقشار و طبقات مختلف جامعه ارتباط برقرار کنند و مطالبات را صرفا منحصر به یک طبقه و گروه خاص نبینند و با جوسازی‌های رایج، فضای رسانه ای و فضای اکتیویستی را مسموم نکنند.