• ماه های آینده بدون شک منطقه ما شاهد تنش های سیاسی و اقتصادی برای به انزوا کشیدن بیشتر ایران از سوی دولت ترامپ و متحدانش در منطقه خواهد بود. در این راستا جمهوری اسلامی باید چالش های متفاوتی را از سر بگذارند تا بتواند مقابله با تحریم ها را عملی کند. ماه های آینده نشان خواهد داد که کدام طرف در نهایت دست بالا را خواهد داشت ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
يکشنبه  ۲۵ فروردين ۱٣۹٨ -  ۱۴ آوريل ۲۰۱۹

هفته گذشته دولت ترامپ با قرار دادن سپاه پاسداران در فهرست سازمان های تروریستی، فشارهای فزاینده بر جمهوری اسلامی را وارد فاز جدید کرد. مجموعه فشارهای سیاسی و اقتصادی که بعد از روی کار آمدن دولت ترامپ مرحله به مرحله افزایش یافته است، رژیم حاکم بر ایران را مجبور به تمهیداتی برای مقابله با این فشارها کرده است. سفر هفته گذشته عادل المهدی، نخست وزیر عراق در چارچوب چنین تمهیداتی باید ارزیابی شود. روزنامه دنیای اقتصاد، ۱۸ فروردین، در این رابطه، نوشت: "سفر نخست‌وزیر عراق به ایران در آغازین روز‌های سال ۹۸ در شرایطی انجام می‌شود که پیش‌تر روسای‌جمهور دو کشور سفر‌های دیپلماتیک سطح بالا را در سال ۹۷ از تهران و بغداد به عمل آوردند و حجم تبادلات اقتصادی و رایزنی‌های سیاسی را از زمان اعمال تحریم‌های آمریکا علیه ایران افزایش دادند." دنیای اقتصاد در ادامه به نقل از خبرگزاری تسنیم در اشاره به حجم مبادلات اقتصادی ایران و عراق، آورد: "نگاهی به تجارت دو کشور طی یک دهه گذشته نشان می‌دهد میزان صادرات انواع کالا‌های ایرانی به عراق از ۲ میلیارد و ۷۶۲ میلیون دلار در سال ۱۳۸۷ به ۵ میلیارد و ۱۵۰ میلیون دلار در سال ۹۰، ۵ میلیارد و ۹۴۹ میلیون دلار در سال ۹۲ و ۶ میلیارد و ۴۲۴ میلیون دلار در سال ۹۶ رسیده است. این یعنی تا سال ۹۶، ایران پس از ترکیه و چین که به ترتیب ۹ و ۴/ ۸ میلیارد دلار صادرات کالا به عراق داشتند، در رتبه سوم کشور‌های حاضر در بازار عراق قرار داشت. اما با آغاز تحریم‌‌ها در سال ۹۷، این معادله تغییر کرد و ایران توانست طی ۱۱ ماه ابتدایی سال گذشته، رکورد ۹ میلیارد دلاری صادرات به عراق را ثبت کند و تبدیل به اولین کشور حاضر در بازار عراق شود." روزنامه ایران که منعکس کننده دیدگاه های دولت می باشد، ۱۸ فروردین، نوشت: "سفر عادل عبدالمهدی درست در شرایطی که حضور اخیر هیأت عالیرتبه ایرانی در عراق با استقبال ویژه مقام‌های این کشور روبه‌رو شد و همزمان امریکا تهدید کرده است معافیت مشتریان نفتی ایران از جمله عراق را از تحریم‌های ضد ایرانی تمدید نمی‌کند، نشانه‌ای است بر این واقعیت که رابطه سیاسی و راهبردی این دو همسایه تحت تأثیر اراده برخی بازیگران منطقه‌ای و غیرمنطقه‌ای برای شکستن پل این رابطه قرار نمی‌گیرد."

سفر سال گذشته روحانی به عراق و سفیر اخیر نخست وزیر عراق به تهران، زمینه مشترک همکاری اقتصادی بین دو کشور را فراهم کرده و می کند. به گزارش روزنامه ایران این همکاری ها شامل، توسعه روابط در زمینه برق، اتصال راه آهن دو کشور، گسترش تعرفه ترجیحی، ایجاد شهرک های صنعتی و جز اینها را شمال می شود.

روزنامه ایران در همان شماره در اشاره به گسترش این همکاری ها، نوشت: "اهمیت همکاری‌های اقتصادی ایران و عراق بویژه در زمینه انرژی و نفت و گاز در حالی معنادارتر می‌شود که دولتمردان امریکایی می‌کوشند با ایجاد فشار به این کشور و همچنین بهره گیری از دشمنی برخی کشورهای منطقه علیه ایران سیاست بازگشت تحریم‌ها علیه ایران را کارآمدتر از گذشته سازند. تصمیمی که مقام‌های کشورمان برای مواجهه با آن می‌کوشند از جایگاه و نفوذ منطقه‌ای خود نزد کشورهای دوست و همسایه همچون عراق استفاده کرده تا در صورت امکان از طریق این کشورها بتوانند اثرات تحریم‌ها را کاهش دهند و یا برای دور زدن تحریم‌ها از کشورهای همسایه نیز بهره گیرند." روزنامه آفتاب یزد، ۱۸ فروردین، در مطلبی به قلم مرتضی مکی، کارشناس مسائل بین الملل، نوشت: "طی یکسال گذشته ایران نشان داد این توانایی را دارد که بتواند در برابر تحریم‌های آمریکا تا حدودی بایستد. به همین دلیل با توجه به تصمیماتی که مقامات عالی کشورمان در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و بین الملل به ویژه در رابطه با گسترش روابط با همسایگان اتخاذ کرده است به نظر نمی‌رسد که این تحریم‌ها‌ بتواند شرایط را نسبت به سال گذشته برای ایران سخت تر سازد. بنابراین ایران دستش تا حدودی برای دور زدن تحریم‌ها‌ی آمریکا باز است و به ویژه با توجه به گسترش همکاری‌ها‌ی همه جانبه با برخی از همسایگان به ویژه عراق، به طور قطع تهران می‌تواند فشارهای ناشی از تحریم‌ها‌ی آمریکا بر روی کشورمان را بکاهد."

داده های بالا روشن می سازد که اولویت اساسی نزد مقامات رژیم حاکم، ایجاد گسترش روابط اقتصادی با همسایگان و بخصوص با عراق می باشد. بدون شک در چند سال گذشته تبادلات اقتصادی جمهوری اسلامی با دولت عراق افزایش یافته است اما اینکه آمارهای ارایه شده در بالا تا چه حد واقع بینانه است را نمی توان با اطمینان از آن ارزیابی داشت. این به آن دلیل است که گزارشات منتشر شده حاکی از آن است که مراکز تولیدی در ایران به دلیل تحریم های اقتصادی با مشکلات عدیده مواجه هستند. در زمانی که این مراکز تولیدی با مشکل مواجه هستند، طبعا موضوع صادرات را نیز با مشکلاتی مواجه می کند و در نتیجه آمارهای ارایه شده را باید با شک و تردید ارزیابی کرد. به عنوان مثال یکی از صادرات ایران به کشور عراق، خودرو می باشد. خودرو سازی کشور با بحران روبرو می باشد و قادر نیست نیاز بازارهای کشورهای همسایه را کاملا برآورد کند. صرف نظر از این موارد، جمهوری اسلامی با چالش های دیگری نیز روبرو می باشد. روزنامه آفتاب یزد، ۱۸ فروردین در ارتباط با تلاش های عربستان برای کاستن روابط ایران با عراق، نوشت: "یک روز بعد از سفر روحانی هیئتی از عربستان سعودی بی سر و صدا وارد بغداد شدند تا نقشه‌های ایران را برای سرمایه گذاری در عراق نقش بر آب کنند و اجازه نزدیکی بیشتر را به این دو همسایه ندهند." آفتاب یزد در ادامه به نقل از الجزیره در اشاره به هدف سعودی ها از این سفر، نوشت: "این سفر هیئت سعودی با هدف کاستن از وابستگی عراق به ایران در زمینه تامین نیازهای برقی و فرآورده های نفتی، کالاهای کشاورزی و مواد اولیه، انجام شد، به این امید که موفقیت عربستان در این زمینه بتواند تحریمهای آمریکا علیه ایران را اثربخش کرده و تهران را از پول عراق که در مقابل کالاها و خدمات خود دریافت می کند، محروم کند." ظاهرا در این سفر تفاهم نامه ای در راستای اتصال شبکه برق دو کشور بین عربستان و عراق نیز امضا شده است." روزنامه ایران، ۱۸ فروردین در مطلبی به قلم صادق ملکی، این موضوع را از جنبه دیگر مورد ارزیابی قرار داده و می نویسد: "تهران نه تنها حساسیتی نسبت به سفر نخست‌وزیر عراق به ترکیه و عربستان ندارد بلکه از انجام آن سفرها استقبال کرده و این گونه مراودات را گامی برای نزدیکی منافع جمعی کشورها قلمداد می‌نماید. ایران در چارچوب نگاه استراتژیک خود اعتقاد دارد که امنیت و توسعه کشورهای منطقه مجزا از یکدیگر نبوده، بلکه امنیت و توسعه یکی، امنیت و توسعه دیگری می‌باشد. ... در واقع اگر برای رسیدن به منافع جمعی با رعایت خطوط قرمز و قائل شدن به منافع حیاتی کشورها اراده مثبتی شکل بگیرد، نزدیک شدن کشورهای منطقه به یکدیگر با حلقه وصلی به نام عراق دور از انتظار نباشد." روزنامه آرمان، ۱۸ فروردین، به تشریح سیاست های دولت عراق در این رابطه اشاره دارد و می نویسد: "دولت جدید در بغداد با در پیش گرفتن یک پارادایم دو ستونی متشکل از برهم صالح، رئیس‌جمهور و عادل عبدالمهدی، نخست وزیر به دنبال اجرای سیاست موازانه قوا در تنش تهران-واشنگتن و به تبع آن در مناسبات منطقه‌ای است تا بتوان در بستر این رقابت‌ها منافع خود را محقق کند. از همین رو سفر عبدالمهدی به تهران بلافاصله بعد از سفر هیات سعودی به بغداد، می‌تواند به نوعی حفظ همین راهبرد موازنه قوا باشد، خصوصا آن که به همان ترتیبی که برهم صالح نیز بعد از حضور در تهران، ریاض را مقصد بعدی سفر خود قرار داد تا به نوعی همان سیاست تنظیم مناسبات را در پیش گیرد. نخست وزیر عراق هم بعد از تهران عازم ریاض خواهد شد."

به هنگام سفر روحانی به عراق قبل از پایان سال گذشته و متعاقبا به دنبال سفر مقامات بلند پایه عراق به ایران فضای تبلیغاتی در داخل ایران بر این نکته اشاره داشت که پیوندهای ایران با عراق گسست ناپذیر است و آینده روابط دو کشور با تحکیم ادامه خواهد یافت. واقعیت این است که دولت جمهوری اسلامی با استفاده از ابزارهای مختلف توانسته نفوذی در داخل عراق برای خود ایجاد کند. این نفوذ هنوز ادامه دارد اما باید اذعان کرد این نفوذ از پایداری لازم برخوردار نیست. سال گذشته ما در بصره و مناطق شیعه نشین که بنا به ادعای مقامات حکومتی حوزه نفوذ جمهوری اسلامی می باشد شاهد تظاهرات مردم بر علیه وضعیت اقتصادی موجود در عراق بودیم. این تظاهرات در مقطعی حتی به آتش کشیدن کنسولگری ایران در بصره نیز انجامید. نارضایتی توده های عراق نسبت به سیاست های ایران در عراق، نگرانی های جدی را نزد مقامات حکومتی ایران به وجود آورد. جمهوری اسلامی سرمایه گذاری های زیادی روی گروه های وابسته به مقتدا صدر و خانواده حکیم انجام داد. این سرمایه گذاری با رویکردهای جدیدی که این گروه ها علیه جمهوری اسلامی انجام دادند با شکست مواجه شده است. دیدارهای مقتدا صدر و عمار حکیم با مقامات عربستان، چالش هایی را برای جمهوری اسلامی به همراه داشت. فرآرو، ۱۸ فروردین، و ۱۹ فروردین و دنیای اقتصاد، ۱۸ فروردین گزارشاتی در رابطه با میانجیگری عراق برای بهبود راوبط ایران و عربستان ارایه دادند. با اینکه در مناسبات بین المللی نمی توان پیش بینی صد در صدی داشت اما داده های موجود در حال حاضر هیچ نشانه ای برای برون رفت از وضعیت موجود را نشان نمی دهد. به نظر می رسد اراده لازم برای گسترش مناسبات با ایران نزد مقامات عراقی وجود دارد اما با توجه به مخالفت های گسترده و فزاینده دولت ترامپ، مشخص نیست در عمل این رویکرد تا چه حد عملی خواهد شد. از منظر نیروهای مترقی گسترش مناسبات اقتصادی تجاری و فرهنگی در بین کشورهای منطقه به تحکیم صلح و دوستی کمک می کند اما باید تاکید کرد که مجموعه نیروهای حاکم در کشورهای منطقه خاورمیانه هیچ نزدیکی با توده های مردم ندارند و منافع سیاسی به جای منافع ملی در اولویت قرار می گیرد. در این راستا باید انتظار داشت بازنده اصلی این وضعیت مردم عادی خواهند بود. ماه های آینده بدون شک منطقه ما شاهد تنش های سیاسی و اقتصادی برای به انزوا کشیدن بیشتر ایران از سوی دولت ترامپ و متحدانش در منطقه خواهد بود. در این راستا جمهوری اسلامی باید چالش های متفاوتی را از سر بگذارند تا بتواند مقابله با تحریم ها را عملی کند. ماه های آینده نشان خواهد داد که کدام طرف در نهایت دست بالا را خواهد داشت.