• برخلاف گمانه‌زنی‌ها نوبل امسال مشترکا به سه پژوهشگر در حوزه شیمی زیستی تعلق گرفت. فرانسیس آرنولد از موسسه فناوری کالیفرنیا، جورج اسمیت از دانشگاه میسوری، کلمبیا و گریگوری وینتر از دانشگاه کمبریج به پاس مطالعات‌شان در حوزه تکامل کنترل‌شده زیستی برندگان این جایزه شناخته شدند. ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
چهارشنبه  ۱۱ مهر ۱٣۹۷ -  ٣ اکتبر ۲۰۱٨

          فرانسیس آرنولد                            جورج اسمیت                            گریگوری وینتر

آلفرد نوبل، مخترع دینامیت، در وصیت‌نامه‌اش بخش عمده دارایی‌اش را برای پرداخت به افرادی که در هر سال بزرگ‌ترین سود را به بشریت در فیزیک، شیمی، پزشکی، ادبیات و حفظ صلح رسانده‌اند، باقی گذاشت تا مرهمی بر رنج‌هایی باشد که اختراع مخرب وی در جنگ‌ها بر انسان‌ها تحمیل کرده بود. مرسوم است که هر سال پیش از اعطای جایزه گمانه‌زنی‌هایی در مورد برندگان و حوزه تحقیقاتی آنها انجام می‌شود. پیش‌بینی‌ها شانس بالایی برای جان گودایناف، مخترع باتری‌های لیتیومی، میشاییل گرتزل، محقق در رشته سلول‌های خورشیدی پروسکیتی و کارل شارپلس، شیمی‌دان آلی و از بنیان‌گذاران سنتز نامتقارن و برنده پیشین نوبل در سال 2001 قائل بودند.
بنا بر نوشته ی سینا فروتن‌نژاد در شرق، برخلاف گمانه‌زنی‌ها نوبل امسال مشترکا به سه پژوهشگر در حوزه شیمی زیستی تعلق گرفت. فرانسیس آرنولد از موسسه فناوری کالیفرنیا، جورج اسمیت از دانشگاه میسوری، کلمبیا و گریگوری وینتر از دانشگاه کمبریج به پاس مطالعات‌شان در حوزه تکامل کنترل‌شده زیستی برندگان این جایزه شناخته شدند. بنا بر اطلاعیه انجمن علوم سوئد این دانشمندان با الهام از اصول نظریه تکامل داروین و دگرگونی انتخاب‌شده مواد ژنتیکی، موفق به سنتز پروتئین‌هایی شده‌اند که در رفع مشکلات نوع انسان راهگشا بوده است. علوم زیستی در سال‌های اخیر همواره شانس بالایی برای دریافت جایزه نوبل در حوزه شیمی داشته‌اند. این امر البته ناشی از نبود جایزه نوبل علوم زیستی در میان جوایز نوبل است. خانم آرنولد پنجمین زن دانشمندی است که توانسته نوبل شیمی را دریافت نماید
سوابق تحقیقاتی این دانشمندان نشان می‌دهد که دکتر آرنولد نخستین دانشمندی است که با هدایت تکامل آنزیم‌ها موفق به استفاده از پروتئین‌ها برای کاتالیز واکنش‌های شیمیایی شده است. دکتر اسمیت مخترع روشی برای آلوده‌کردن انتخابی باکتری‌ها با ویروس‌های مهندسی‌شده و تولید پروتئین‌های جدید است و دکتر وینتر روش مشابهی را برای تولید داروهای جدید به کار برده است. روش‌هایی که این دانشمندان ابداع کرده‌اند تاکنون برای فرایندهای بی‌شماری از تولید سوخت‌های بیولوژیک تا داروهای جدید برای درمان سرطان و بیماری‌های خودایمنی و حتی ازمیان‌بردن سموم در بدن انسان استفاده شده است.
پیشینه تحقیقاتی این دانشمندان نیز با فرازونشیب‌های بسیاری همراه بوده است. دکتر آرنولد تحصیلات خود را در زمینه هوافضا در موسسه فناوری کالیفرنیا آغاز کرد، اما در ادامه به مهندسی شیمی علاقه‌مند شد و به مطالعه تکامل کنترل‌شده برای تولید مواد شیمیایی از طریق بیوسنتز پرداخت. دکتر وینتر اما از ابتدا در حوزه علوم طبیعی تحصیل کرده و در همین حوزه مدرک دکترای خود را از دانشگاه کمبریج در سال 1977 برای مطالعه آمینواسیدها دریافت می‌کند. وی همچنین بنیان‌گذار یکی از نخستین شرکت‌ها در حوزه زیست‌فناوری در دنیاست که در سال 1989 تأسیس شده است. روش آلوده‌کردن انتخابی باکتری‌ها که در سال 1985 برای نخستین‌بار توسط اسمیت معرفی شده بود، پس از 33 سال برای وی جایزه نوبل شیمی را به ارمغان آورد. وی تحصیلات خود را در رشته زیست‌شناسی در دانشگاه هاروارد آغاز می‌کند و دوره پسادکترا را در دانشگاه ویسکانسین به پایان می‌برد.
بنیاد نوبل مبلغی معادل یک‌ میلیون دلار را بین این سه دانشمند تقسیم خواهد کرد و مدال افتخار نوبل در مراسمی در استکهلم به آنان اهدا خواهد شد. (درواقع نیمی از این جایزه به فرانسیس آرنولد و نیم دیگر به‌طور مشترک به جورج اسمیت و گریگوری وینتر تعلق گرفته است).

* سینا فروتن‌نژاد محقق شیمی در موسسه تکنولوژی اروپای مرکزی

                                                                ***

"جرارد مورو" برنده نوبل فیزیک سال 2018:

                                        انتظار بردن جایزه نوبل را نداشتم


به گزارش ایسنا، "جرارد مورو" (Gérard Mourou)، فیزیکدان فرانسوی، در 22 ژوئن سال 1944 به دنیا آمد. مورو از پیشگامان حوزه مهندسی برق و لیزرها به شمار می‌رود. او موفق شد به همراه "دونا استریکلند"(Donna Strickland)، جایزه نوبل فیزیک 2018 را برای ابداع روشی موسوم به "CPA" به دست آورد. "CPA"، روشی برای ایجاد" لیزرهای پالسی ‌فوق‌ کوتاه" است. این روش، برای تولید پالس‌های فوق‌کوتاه و قوی در جراحی، پزشکی و مطالعات بنیادی علمی، کارآمد خواهد بود.

در ادامه متن مصاحبه تلفنی مورو با سایت "نوبل‌پرایز" را می‌خوانید.

نوبل‌پرایز: تبریک ما را برای کسب جایزه نوبل فیزیک سال 2018 بپذیرید.

مورو: سپاسگزارم.

نوبل‌پرایز: حتما هیجان‌زده هستید.

مورو: بله، لحظه هیجان‌انگیزی بود و می‌توانم بگویم هیچ‌کس برای چنین لحظه‌ای آماده نیست.

نوبل‌پرایز: بیایید درباره کشف غیرمنتظره سال 1985 صحبت کنیم، لحظه‌ای که ناگهان چگونگی بهبود طول پالس و کاهش طول پالس را کشف کردید.

مورو: این فرآیند، مراحل گوناگونی داشت و در واقع، بسیار طبیعی‌تر از آن بود که من انجام می‌دادم. همانطور که می‌دانید نیرو، انرژی است که با زمان تقسیم می‌شود؛ در نتیجه برای به دست آوردن انرژی بیشتر، باید پالس‌ها کوتاه‌تر شوند. با افزایش پالس‌ها، به نقطه‌ای می‌رسیم که ماده، با تابش لیزر تجزیه می‌شود.

نوبل‌پرایز: بنابراین، شما باید نیرو را کاهش می‌دادید.

مورو: نیرو باید کاهش یابد اما انرژی نباید تغییر کند. منظورم این است که برای انجام دادن این فرآیند به صورت کارآمد، باید نیرو را بدون تغییر انرژی کامل پالس کاهش دهیم. با کشش پالس، نیروی اوج کاهش یافت و سپس توانستیم پالس را بیشتر افزایش دهیم. سپس، مجبور شدیم آن را دوباره فشرده کنیم و این مراحل را دوباره انجام دهیم.

نوبل‌پرایز: می‌توانید نمونه‌ای از موارد استفاده این لیزرهای مافوق سریع را بگویید؟

مورو: از این لیزر می‌توان برای سرعت بخشیدن به ذراتی با کارآیی خیره‌کننده استفاده کرد؛ در نتیجه شاید بتوان از سیستمی استفاده کرد که به وسیله آن، به ذرات سرعت بدهیم و به جای کیلومتر از سانتی‌متر صحبت کنیم. تسریع‌کننده‌ها، کاربردهای بسیاری در دنیای پزشکی دارند. مثلا شاید برای ابداع یک درمان، از ایزوتوپ‌های رادیویی استفاده کنید اما برای این کار، باید از آزمایشگاه بیرون بروید زیرا گاهی اوقات، ایزوتوپ‌ها در راکتورهایی ساخته می‌شوند که در فاصله دوری قرار گرفته‌اند؛ در نتیجه آوردن آنها به بیمارستان دشوار است اما با فشرده ساختن این تسریع کننده، می‌توانید آن را به بیمارستان ببرید و از آنجا که تسریع‌کننده فشرده است، کاربردهای چندگانه‌ای دارد و می‌توان آن را در هر بیمارستانی به کار برد.

نوبل‌پرایز: توصیف کاملی بود. این بهترین مثال در مورد تعامل موفقیت‌آمیز میان علم پایه و علم کاربردی است.

مورو: کاملا همین طور است.

نوبل‌پرایز: این علوم، کاملا به هم وابسته هستند و این کار بدون پژوهش پایه‌ای ممکن نخواهد بود.

مورو: درست است.

نوبل‌پرایز: و نکته هیجان‌انگیز دیگر این که شما به همراه دانشجوی فارغ‌التحصیل خود، این جایزه را دریافت کرده‌اید.

مورو: بله. من این ایده را با "دونا استریکلند" مطرح کردم و او گفت: ایده ساده‌ای است و مانند رساله دکتری دشوار نیست.

نوبل‌پرایز: من نمونه دیگری از نخستین مقاله علمی منتشر شده سراغ ندارم که نهایتا به جایزه نوبل ختم شده باشد. این، آرزوی بزرگی برای دانشجویان فارغ‌التحصیل است.

مورو: همین‌طور است.

نوبل‌پرایز: در ماه دسامبر شما را در استکهلم خواهیم دید؟

مورو: البته.

نوبل‌پرایز: بی‌صبرانه منتظر آن روز هستیم. تبریک دوباره ما را بپذیرید.

مورو: سپاسگزارم.