سیاسی دیدگاه ادبیات جهان - مقالات و خبرها بخش خبر آرشیو  
   

‌فمینیسم سوسیالیستی چیست؟
باربارا اِرِنرایش، برگردان:‌ سیمین فروهر


• هیچ کس به دنبال ارائه ی ترکیبی نیست که در آن مبارزه ی سوسیالیستی به مبارزه ی فمینیستی یا مبارزه ی فمینیستی به مبارزه ی سوسیالیستی فروکاسته شود. ما به فمینیست بودن و سوسیالیست بودن در کنار هم نیاز داریم. اما بهتر است از ترکیب کردن این دو دست برداریم، هر دوی این‌ها به ما کمک می‌کنند که برای دستیابی به یک هویت فمینیستی سوسیالیستی قائم به خود، اندیشه و اقدام کنیم. ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
شنبه  ۷ مهر ۱٣۹۷ -  ۲۹ سپتامبر ۲۰۱٨




ژاکوبن: مقاله ی باربارا اِرِنرایش با نام «فمینیسم سوسیالیستی چیست؟» اولین بار در سال ۱۹۷۶ در مجله ی وین[۱] چاپ شد و پس از آن مجله ی جنبش آمریکایی جدید[۲] صفحاتی را به سوسیالیسم و فمینیسم اختصاص داد. پیشگفتاری که در ادامه می‌آید باربارا به تازگی برای بازنشر مقاله ی خود نوشته است. حال که او انتقاداتی به مقاله ی اصلی‌اش وارد کرده و حالا که روزبه‌روز تعداد مردمی که برای اولین بار در معرض سیاست‌های سوسیالیستی و فمینیستی قرار می‌گیرند رو به افزایش است ما هم تصمیم گرفتیم این مقاله را منتشر کنیم.
                                                                   ***

جستاری که در ادامه می‌آید یک نمونه ی دست اول از آراء رادیکالی است که در بیش از پنجاه سال گذشته مطرح شده است؛ زمانی‌که هنوز فمینیسم و سوسیالیسم برای آمریکایی‌ها ایده‌های بدیعی به نظر می‌آمدند. بسیاری از جوانان سفیدپوست طبقه ی متوسط، زنانی مانند خود من، این دو مفهوم انتزاعی را با اشتیاق پذیرفتند و با آن دست به گریبان شدند تا دریابند این دو چگونه به هم مرتبط می‌شوند. من امروز هرگز خود را با چنین پروژه‌ای درگیر نمی‌کنم. با توجه به ذائقه ی امروز من این پروژه خیلی غیرعادی، دارای پتانسیل بالا برای پاسخ‌های ناهمگون و خیلی غیرتاریخی به نظر می‌رسد.

تنها نکته این جستار که باعث جا خوردن من می‌شود این است که در نظریه ‌فمینیسم سوسیالیستی پرداختن به موضوعاتی مانند نژادپرستی و همجنس‌گرایی‌هراسی به تمامی و به راحتی به بعد موکول می‌شدند. تنها توجیه من این است که به نظر می‌رسد در آن زمان سرمایه‌داری و سلطه ی مردانه از شأن و منزلت یک «نظام» برخودار بودند درحالی‌که نژادپستی و همجنس‌گرایی‌هراسی به‌ سادگی و به اشتباه به موضوعاتی دم دستی تقلیل داده می‌شدند. اما این یک توجیه ضعیف است. حالا پس از نیم قرن من دیگر مجذوب «نظام‌های» انتزاعی نمی‌شوم و خیلی بیشتر به مسائل واقعی متمایل هستم از جمله ستم وارد بر دگرباش‌ها و یا افراد رنگین‌پوست. هر کس که به دنبال نظریه‌پردازی است باید پیرامون این اتفاقات واقعی هم تحلیل نظری ارائه دهد.

من اعتراف می‌کنم که در این جستار ناشی‌گری دیگری هم وجود دارد. به نظر می‌رسد من می‌خواهم انقلاب صنعتی را نقطه آغاز کاپیتالیسم معرفی کنم، در این تعبیر اولی دومی را به یک تازه‌وارد تبدیل می‌کند که بیش از چند صد سال نیست که به صحنه انسانی وارد شده است. آنچه من باید بدان علاقمند می‌بودم نه کاپیتالیسم بلکه جوامع طبقاتی –یا جوامع قشر‌بندی‌شده- است که نزدیک به پنج هزار سال پیش در جهان بین‌النهرین و هم‌زمان با نشانه‌های باستان‌شناسی از پیدایش مردسالاری، جنگاوری و برده‌داری وجود داشته‌اند. چگونگی پیدایش این چیزها داستانی است که در اسطوره‌ها، سنگ‌تراشی‌ها و دیگر اشکال روایت‌‌ در سراسر دنیا رمزگذاری شده است؛ سوال چالش‌برانگیز این است که این ویژگیهای جوامع طبقاتی چگونه توانسته‌اند از خلال هزاره‌ها و بروز تغییرها در جوامع همچنان در «مناسبات تولید» باقی بمانند.

امروز تنها نکته‌ای که در پاسخ به سوال «فمینیسم سوسیالیستی چیست؟» به نظرم می‌آید این است که هر دو شکل ستم (جنسی و طبقاتی) ریشه در خشونت دارند و به کمک آن استمرار می‌یابند. در سال ۱۹۷۶ این کلمه در گنجینه واژگان نظری ما نقش عمده‌ای ایفا نمی‌کرد؛ گنجینه‌‌ای که بیشتر با مفاه یمی نظیر مزد «تولید» و «بازتولید» در کار خانگی و مزد در کارخانه‌های محلی سر و کار داشت. آنچه توجه مرا به این مفهوم جلب کرد حادثه‌ای خشونت‌آمیز بود که فردی مسلح – همسر سابق همسایه طبقه ی بالای من – مرتکب آن شد؛ مادری تنها و نیازمند. با این حال در آن زمان خشونت به لحاظ نظری مسئله‌ای حاشیه‌ای بود.

حالا اوضاع تغییر کرده است. تنها چند سال بعد از آن زمان فمینیست‌ها خشونت علیه زنان را در دستور کار خود قرار دادند و تلاش‌هایشان باعث شد در سال ۱۹۹۴ قانون فدرال علیه خشونت تصویب شود. همچنین در دهه ی ۱۹۷۰ «وحشی‌گری پلیس» مورد توجه بسیار قرار گرفت و جنبش «جان سیاه‌پوستان مهم است» در واکنش به خشونت بی‌وقفه ی پلیس در دهه ی ۹۰ و دهه‌های بعد شکل گرفت. در قرن ۲۱ خشونت علیه دگرباشان، مسلمانان و مهاجران اجتناب‌ناپذیر بود. امروز هم خشونت‌های مسلحانه جورواجور مسئله¬ای قابل‌توجه است و با توجه به سودی که نصیب تولیدکنندگان اسلحه می‌شود جریان چپ دیگر نمی‌تواند در برابر آن خاموش باشد.

اما در «نظریه ی» ما خشونت همچنان مسئله‌ای فرعی و پیرامونی باقی می‌ماند. ما می‌دانیم آنچه در نهایت ما را در طی مسیر راسخ‌تر می‌کند ترس از این است که دندان‌هایمان خرد شود یا در پیشانی‌مان شلیک شود، حال چه مسبب این کار دولت باشد چه مهاجمانی که از سوی دولت مجاز به حمله هستند و چه همسران سابق یا همسایگان دیوانه. شاید ما باید با تأکید بیشتر و با جزئیات دقیق‌تری به توضیح مسئله ی خشونت بپردازیم.

                                                                   ***
فمینیسم سوسیالیستی مدت‌هاست که تا حدودی دور و بر ما وجود داشته، اگرچه ممکن است به خوبی مفصل‌بندی نشده باشد. تو یک زن در یک جامعه ی وابسته به نظام سرمایه‌داری هستی. تو از بابت شغلت، قبض‌ها، همسر یا همسر سابقت، مدرسه ی فرزندانت، کار خانه، زیبا بودن، زیبا نبودن، مورد توجه قرار گرفتن و یا مورد توجه قرار نگرفتن (و شنیده نشدن) و از بابت موارد دیگر عصبانی هستی. اگر به همه ی این چیزها و به این‌که چگونه آن‌ها را در هم ادغام کنی و چه چیزی را تغییر ده ی فکر می‌کنی و سپس به دنبال کلماتی می‌گردی تا تمام این افکار را در عبارتی اختصاری کنار هم قرار ده ی احتمالن باید «فمینیسم سوسیالیستی» را مطرح کنی.

بسیاری از ما از چنین راه ی به فمینیسم سوسیالیستی رسیده‌ بودیم. ما به دنبال یک کلمه یا عبارت یا گزاره می‌گشتیم که بیانگر تمام دغدغه‌ها و اصول ما باشد و کلمه‌های «سوسیالیست» و «فمینیست» ه یچ کدام به تنهایی این خواسته ی ما را برآورده نمی‌کردند. با این حال باید اعتراف کنم که بسیاری از فمینیست‌های سوسیالیستی که من می‌شناسم خیلی از عبارت «فمینیست سوسیالیست» راضی نیستند. از یک طرف این عبارت زیادی طولانی است (من به یک جنبش توده‌ای که در چندین عرصه ی دیگر هم فعالیت داشته باشد امیدی ندارم)؛ از سوی دیگر این عبارت برای آنچه هست زیادی کوتاه است یعنی فمینیسم سوسیالیستیِ بین‌المللیِ ضد نژادپرستِ ضد غیرهمجنس‌خواه.

اگر بخواه یم هر کدام از این انواع را در عبارت موردنظر خود بیاوریم زیادی فرقه‌گرایانه به نظر می‌رسد. «فمینیسم سوسیالیستی» به یک چالش تبدیل می‌شود، یک راز، مسئله‌ای در درون و درباره ی خودش. ما سخنرانی‌ها، کنفرانس‌ها و مقالاتی درباره ی «فمینیسم سوسیالیستی» داریم اما با این‌حال به خوبی می‌دانیم که هر دو مفهوم «سوسیالیسم» و «فمینیسم» برای این‌که موضوع هر سخنرانی، کنفرانس و مقاله ی معقول و موجه ی باشند، بسیار بزرگ و کلی هستند. انسان‌ها از جمله همان فمینیست‌‌های سوسیالیست مذکور از خود می‌پرسند «فمینیسم سوسیالیستی چیست؟». یک پاسخ مورد انتظار به این سوال این است که یک ترکیب ماهرانه از مسائل تاریخی جهان است- جهشی تکامل‌یافته فرای مارکس، فروید و ولستون‌کرافت. همچنین می‌تواند چیز خاصی نباشد؛ یک رسم زودگذر که به تصرف چندین فمینیست و زنان سوسیالیست ناراضی درآمده است.

حال من سعی می‌کنم میانبر بزنم و به اسراری بپردازم که دور و بر فمینیسم سوسیالیستی پدید آمده‌اند. یک راه منطقی برای شروع کار این است که به فمینیسم و سوسیالیسم جداگانه نگاه ی بیندازیم. یک سوسیالیست و به طور دقیق‌تر یک مارکسیست جهان را چگونه می‌بیند؟ و یک فمینیست چگونه به جهان نگاه می‌کند؟

در آغاز، مارکسیسم و فمینیسم یک ویژگی مهم مشترک دارند: هر دو به جهان به دید انتقادی نگاه می‌کنند. هر دو از اسطوره‌شناسی متداول و «فهم عامه» فاصله می‌گیرند و ما را وادار می‌کنند که به تجربه به شیوه ی جدیدی نگاه کنیم. هر دو در تلاش¬اند که جهان را نه بر مبنای تقارن‌ها، توازن‌های ایستا و مفاه یمی از این قبیل بلکه بر اساس تضادها درک کنند. آنها منجر به نتیجه‌گیری‌هایی می‌شود که هم‌زمان که باعث رهایی می‌شوند ناخوشایند و آزاردهنده هم هستند. امکان ندارد که کسی مارکسیست یا فمینیست باشد و تنها یک بیننده باقی بماند. برای فهم واقعیتی که این تحلیل‌ها افشا می‌کنند باید اقدامی در جهت تغییر وضع موجود انجام داد.

مارکسیسم پویایی‌شناسی طبقاتی در جامعه ی وابسته به نظام سرمایه‌داری را خطاب قرار می‌دهد. هر دانشمند علوم اجتماعی می‌داند که وجه تمایز جوامع وابسته به نظام سرمایه‌داری نابرابری سیستماتیک شدید با درجات مختلف است. مارکسیسم می‌فهمد که این نابرابری از فرایندهایی ناشی می‌شود که ذاتی نظام سرمایه‌داری در مقام یک نظام اقتصادی هستند. یک گروه اقلیت از مردم (طبقه ی سرمایه‌دار) مالک کارخانه‌ها، منابع انرژی، ثروت و تمام چیزهایی هستند که سایر مردم برای زندگی کردن به آن‌ها وابسته‌اند. اکثریت عظیمی از مردم (طبقه ی کارگر) باید از سر ضرورت محض زیر شرایطی کار کنند که سرمایه‌دارها تعیین می‌کنند و حقوق خود را از آن‌ها دریافت کنند.

از آنجا که سرمایه‌داران سود خود را از راه پرداخت حقوقی کمتر از ارزش واقعی آنچه کارگران تولید می‌کنند به دست می‌آورند به ناچار روابط بین این دو طبقه یکی از تضادهای رفع‌نشدنی است. طبقه ی سرمایه‌دار هستی خود را مدیون بهره‌برداری مداوم از طبقه ی کارگر است. در تحلیل نهایی آنچه این نظام طبقاتی را سرپا نگه می‌دارد قدرت زور است. طبقه ی سرمایه‌دار روش‌های خشونت‌آمیز سازمانده ی‌شده‌ای را که از سوی دولت، پلیس، زندان‌ها و … ابراز می‌شود (به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم) کنترل می‌کند. طبقه ی کارگر تنها با به جریان انداختن یک پیکار انقلابی با هدف مصادره قدرت دولت می‌تواند خود و در نهایت تمام مردم را از زنجیر رها کند.

فمینیسم نابرابری آشنای دیگری را خطاب قرار می‌دهد. تمامی جوامع انسانی با درجات مختلف نابرابری میان جنس‌ها از هم متمایز می‌شوند. اگر با نگاه ی گذرا جوامع انسانی را مطالعه کنیم با عبور از تاریخ و مکان‌های گوناگون درمی‌یابیم که همه ی آنها در یک ویژگی مشترک بوده‌اند: انقیاد زنان توسط مردان، ابژه کردن زنان به عنوان شکلی از اموال چه در خانواده و چه در اجتماع، تقسیم جنسی کار به نحوی که زنان محدود شوند به انجام کارهایی مانند بچه‌داری، انجام کارهای شخصی مردان بزرگسال و اشکال خاص (و معمولن کم‌درآمد) کار تولیدی.

فمینیست‌ها که با جهان‌شمول بودن این مشکلات دست به گریبان¬اند در تلاش بوده‌اند آن‌ها را به کمک واقعیت‌های زیست‌شناختی‌ای تبیین کنند که مبنای زیست اجتماعی بشر هستند. به طور متوسط مردان به لحاظ فیزیکی قوی‌تر از زنان هستند به‌ویژه در مقایسه با زنانی که باردارند یا از کودکان مراقبت می‌کنند. علاوه بر این، مردان این توانایی را دارند که زنان را باردار کنند. بنابراین اَشکالی که نابرابری جنسی به خود می‌گیرد -اگرچه ممکن است از فرهنگی به فرهنگ دیگر متفاوت باشند- در تحلیلی نهایی از برتری فیزیکی مردان بر زنان نشئت می‌گیرند. می‌توان گفت این نابرابری‌ها در نهایت نتیجه ی خشونت یا تهدید خشونت هستند.

منشأ زیست‌شناختی استیلای مردانه – واقعیت خشونت مردانه- معمولاً از سوی قانون و سنت پوشانده می‌شود؛ قانون و سنتی که روابط میان جنس‌ها را متناسب با هر فرهنگی تحت نظارت درمی‌آورد. اما بر اساس یک تحلیل فمینیستی چنین استیلایی واقعن وجود دارد. احتمال تجاوز مردانه به عنوان اخطاری به زنان «بد» (نافرمان، پرخاشگر) همواره پابرجاست و زنان «خوب» را به مشارکت در استیلای مردانه وادار می‌کند. پاداش «خوب» (زیبا، مطیع) بودن در امان ماندن از خشونت مردانه و همچنین در بعضی موارد امنیت اقتصادی است.

مارکسیسم اسطوره‌های پیرامون «دموکراسی» و «تکثرگرایی» را مورد حمله قرار می‌دهد تا نظام طبقاتی حاکمی را برملا کند که بر پایه ی استثمار خشونت‌آمیز قرار گرفته است. فمینیسم از میان اسطوره‌های «اقتضای طبیعت» و عشق رمانتیک عبور می‌کند تا حاکمیت مردانه را همچون حاکمیت زور افشا کند. هر دو تحلیل توجه ما را به یک بی‌عدالتی بنیادین جلب می‌کنند. می‌توانیم با راحت‌طلبی انتخاب کنیم که اسطوره‌ها را قبول کنیم یا چنانکه مارکس می‌گوید در جهت برقراری یک نظم اجتماعی تلاش کنیم که برای بقای خود به اسطوره‌ها نیازمند نباشد.

ممکن است مارکسیسم و فمینیسم با هم جمع شوند و حاصل این ‌جمع «فمینیسم سوسیالیستی» نام گیرد. در واقع این احتمالن شیوه‌ای است که فمینیست‌های سوسیالیست بیشتر اوقات آن‌را اینگونه می‌بینند – پدیده‌ای دوگانه که فمینیسمِ ما را به درون حلقه‌های سوسیالیستی و سوسیالیسمِ ما را به درون حلقه‌های فمینیستی می‌راند. یک ایراد این نوع نگاه این است که مردم را در این ابهام درباره ی ما قرار می‌دهد که «خب، او بلخره چه گرایشی دارد؟» یا از ما می‌خواهند به این سوال پاسخ ده یم که «تضاد بنیادی چیست؟». این نوع پرسش‌ها که معتبر و به‌جا هم به نظر می‌رسند گاه ممکن است ما را از ادامه ی مسیر بازدارند: «انتخاب کن!» «یا این باش یا آن!» اما ما می‌دانیم که نوعی هماهنگی سیاسی در فمینیسم سوسیالیستی وجود دارد. ما نه دوگانه¬ایم و نه موضعی خنثا داریم.

برای فهم این نوع هماهنگی سیاسی، ما باید خودمان را به عنوان یک فمینیست از سایر انواع فمینیست‌ها و به عنوان یک مارکسیست از سایر انواع مارکسیست‌ها متمایز کنیم. ما باید یک نوع فمینیست سوسیالیستی از فمینیسم و یک نوع فمینیست سوسیالیستی از سوسیالیسم را اخذ کنیم و ادعا کنیم چنین فمینیست سوسیالیستی هستیم. تنها در این صورت این احتمال وجود دارد که مفاه یم با هم جمع شوند و یک ترکیب معنادار و خوشایند تولید کنند.

من فکر می‌کنم رادیکال‌ترین فمینیست‌ها و فمینیست‌های سوسیالیست هم با این نوع شخصیت‌پردازی موجز برای فمینیسم موافق خواهند بود. از دیدگاه یک فمینیست سوسیالیست مشکل فمینیسم رادیکال این است که از فمینیسم فراتر نمی‌رود. فمینیسم رادیکال مبهوت گستردگی و فراگیری سلطه ی مردانه شده است و در همانجا درجا می‌زند— در واقعیت چیزها تفاوتی حاصل نشده است؛ تمام نظام‌های اجتماعی پدرسالاری هستند؛ امپریالیسم، ارتش‌سالاری و سرمایه‌داری همه بیان واضحی از زورگویی مردانه ی ذاتی هستند.

از نقطه‌نظر یک فمینیست سوسیالیست مشکل این تبیین آن است که نه تنها مردان (و احتمال آشتی دوباره با آنان بر اساس اصول انسان‌دوستانه و برابری‌خواهانه) را نادیده می‌گیرد بلکه بخش زیادی از زنان را نیز از قلم می‌اندازد. به عنوان مثال تنزل یک کشور سوسیالیستی مانند چین به یک نظام «پدرسالاری» -همانطور که فمینیست‌های رادیکال انجام می‌دهند- معادل با نادیده انگاشتن تنازعات میلیون‌ها زن و دستاوردهای واقعی آنان است. فمینیست‌های سوسیالیست درحالی‌که معتقدند ستم بر زنان پدیده‌ای جهانی و فرای زمان است بر این موضوع تأکید دارند که در زمینه‌های متفاوت اشکال متفاوتی به خود می‌گیرد و این تفاوت‌ها از اهمیتی حیاتی برخوردارند. بین جامعه‌ای که جنسیت‌زدگی به شکل کشتن نوزادان دختر نمود پیدا می‌کند و جامعه‌ای که جنسیت‌زدگی در آن به شکل نابرابری در کمیته ی مرکزی ظاهر می‌شود تفاوت وجود دارد و این تفاوت به اندازه‌ای مهم است که می‌توان در راه آن از جان گذشت.

یکی از دگرگونی‌های تاریخی پیرامون تبعیض جنسی که به تمام فمینیست‌ها مربوط می‌شود مجموعه‌ای از تغییرات است که همزمان با گذار از جوامع کشاورزی به جوامع سرمایه‌داری صنعتی پدیدار می‌شوند. نظام اجتماعی‌ای که سرمایه‌داری صنعتی جایگزین آن شد در واقع یک نظام پدرسالاری بود و من این واژه را در معنای اصلی‌اش به کار می‌برم تا بر نظامی تأکید کنم که در آن تولید در خانواده متمرکز و بر عهده ی مسن‌ترین مرد خانواده است. واقعیت این است که سرمایه‌داری صنعتی ظاهر شد و فرش را از زیر پای پدرسالاری کشید. تولید به کارخانه‌ها منتقل شد و افراد از خانواده‌ها جدا شدند تا به حقوق‌بگیرانی آزاد تبدیل شوند. مختل شدن ساختار پدرسالارانه ی تولید و ساختار خانواده توسط سرمایه‌داری قطعاً به معنای ملغا کردن استیلای مردانه نیست! اما به این معنا است که اشکال خاص ستم جنسی که ما امروز تجربه می‌کنیم به میزان قابل‌توجه ی پیشرفت‌ کرده‌اند. یک گسست تاریخی عظیم میان ما و پدرسالاری واقعی به وجود آمده است. اگر ما امروز بخواه یم تجربه ی خود را در مقام یک زن درک کنیم باید به بررسی موشکافانه ی سرمایه‌داری در مقام یک نظام روی بیاوریم.

بدیه ی است راه‌های دیگری نیز هستند که با کمک آن‌ها بتوانیم به همین نقطه برسیم. من می‌توانستم به آسانی بگویم ما به عنوان زنان فمینیست بیشتر به زنانی علاقمندیم که بیشترین ستم را دیده‌اند مانند زنان طبقه ی کارگر و ته یدست، زنان کشورهای جهان سوم و … و به همین دلیل به درک سرمایه‌داری و مقابله با آن روی آورده‌ایم. همچنین می‌توانستم بگویم ما نیاز داریم خود را به نظام طبقاتی تحمیل کنیم زیرا زنان هم اعضای طبقات هستند. اما من قصد دارم رویکرد دیگری را به عنوان رویکردمان در مقام زنانی فمینیست مطرح کنم: برای فهم جنسیت‌زدگی‌ای که در زندگی‌های ما جریان دارد راه ی نیست به جز در نظر گرفتن و تحلیل آن در بستر تاریخی سرمایه‌داری.

من فکر می‌کنم بیشتر فمینیست‌های سوسیالیست با رئوس مطالب نظریه مارکسیستی چنان که مطرح می‌شود موافق باشند. مشکل دیگر این است که افراد زیادی هستند (من آن‌ها را «مارکسیست‌های مکانیکی» می‌خوانم) که از نظریه ی مارکسیستی فراتر نمی‌روند. برای این افراد «واقعی»ترین و مهم‌ترین چیزهایی که در جامعه ی سرمایه‌داری در جریان¬اند آن چیزهایی هستند که با فرایند تولید و یا فضای سیاسی متعارف در ارتباط¬اند. از چنین دیدگاه ی، هر گونه‌ای از تجربه و زیست اجتماعی – مانند مسائل مرتبط با آموزش‌وپروش، جنسیت، خلاقیت، خانواده، هنر، موسیقی، کار خانگی و …- فرعیات هستند و پویایی‌شناسی تغییرات اجتماعی است که در مرکز قرار دارد؛ آن‌ها تنها بخش‌هایی از «روبنا» یا «فرهنگ» هستند.

موضع فمینیست‌های سوسیالیست از موضع گروه ی که من «مارکسیست‌های مکانیکی» می‌خوانم فرسنگ‌ها فاصله دارد. ما (به همراه بسیاری دیگر از مارکسیست‌هایی که فمینیست نیستند) سرمایه‌داری را به عنوان یک کلیت فرهنگی و اجتماعی می‌بینم. ما می‌فهمیم که تلاش و جستجوی سرمایه‌داری برای یافتن بازارهای گوناگون او را برمی‌انگیزاند که در هر گوشه و کناری از زیست اجتماعی رخنه کند. به‌ویژه در مرحله ی سرمایه‌داری انحصاری، از دیدگاه اقتصادی قلمروی مصرف به همان اندازه ی قلمروی تولید اهمیت دارد. پس ما نمی‌توانیم نزاع طبقاتی را به عنوان پدیده‌ای درک کنیم که تنها به مسائلی مانند دستمزد و ساعت کاری و موضوعات مربوط به محل کار محدود است. نزاع طبقاتی در هر عرصه‌ای که منافع طبقاتی با هم در تعارض¬اند از جمله آموزش‌وپرورش، سلامتی، هنر، موسیقی و … وجود دارد. هدف ما دگردیسی نه تنها مالکیت وسایل تولید بلکه کلیت زیست اجتماعی است.

ما مارکسیست‌هایی هستیم که از نقطه‌ای کاملن متفاوت از آنجا که مارکسیت‌های مکانیکی در آن ایستاده‌اند به فمینیسم روی آورده‌ایم. زیرا ما سرمایه‌داری انحصاری را کلیتی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی می‌بینیم. ما در چارچوب مارکسیستی‌مان اتاقی داریم برای مسائل فمینیستی که به ظاهر ه یچ ارتباطی با تولید یا «سیاست» ندارد، مسائلی که با خانواده، مراقبت‌های بهداشتی و زندگی خصوصی در ارتباط است.

به‌علاوه در مکتب مارکسیستی ما تردیدی درباره ی زنان وجود ندارد زیرا ما هرگز زنان را طوری بخش‌بندی نمی‌کنیم که در «روبنا» و یا جایی در صف اول اهمیت قرار گیرند. مارکسیست‌های مکانیکی همواره دستمزد زنان (زنان خانه‌دار) را مورد بحث و بررسی قرا می‌دهند: آیا او واقعن عضوی از طبقه ی کارگر است؟ که به این معنی است که، آیا او واقعن ارزش اضافی تولید می‌کند؟ حرف ما این است که که زنان خانه‌دار بدون شک اعضای طبقه ی کارگر هستند – نه فقط به این دلیل که ما به‌طور دقیق اثبات کرده‌ایم که آن‌ها واقعن ارزش اضافی تولید می‌کنند بلکه به این دلیل که ما یک طبقه را به عنوان پدیده‌ای متشکل از مردم می‌فهمیم؛ پدیده‌ای که زیست اجتماعی‌ای مستقل دارد و قلمرو آن از قلمروی تولید تحت سلطه ی نظام سرمایه‌داری مجزا است. وقتی ما به این شیوه به طبقه می‌اندیشیم درمی‌یابیم که زنانی که در ابتدا حاشیه‌ای به نظر می‌رسند یعنی زنان خانه‌دار، با پرورش کودکان، نگه‌داشتن اعضای خانواده کنار یکدیگر و حفظ شبکه‌های اجتماعی و فرهنگی جامعه در قلب طبقه ی خود قرار دارند.

ما نظر خود را درباره ی نوعی از فمینیسم و نوعی از سوسیالیسم مطرح می‌کنیم که منافع آن‌ها به‌طور طبیعی یکدیگر را دنبال می‌کنند. به عقیده ی من ‌اکنون زمان آن است که دریابیم چرا فمینیسم سوسیالیستی چنین رازآلود شده است: مادامی‌که منظور شما از سوسیالیسم آن‌چیزی باشد که من «مارکسیسم مکانیکی» می‌نامم و تا وقتی‌که مقصود شما از فمینیسم یک گونه ی غیرتاریخی از فمینیسم رادیکال باشد ایده ی فمینیسم سوسیالیستی یک راز یا تناقض بزرگ باقی خواهد ماند. این دو ه یچ چیز مشترکی ندارند و نمی‌توانند با هم جمع ‌شوند.

اما اگر انواع دیگری از سوسیالیسم و نیز فمینیسم را در کنار هم بگذاریم (که من تا حالا سعی کردم آن‌ها را تعریف کنم) می‌توانید زمینه ی مشترکی بین آن‌ها بیابید و امروز این مهم‌ترین موضوع درباره ی فمینیسم سوسیالیستی است. فمینیسم سوسیالیستی فضایی است به دور از محدودیت‌های انواع ناقص فمینیسم و مارکسیسم به نحوی که ما می‌توانیم به کمک آن نوعی از سیاست را بپرورانیم که کلیت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جامعه ی دارای نظام سرمایه‌داری انحصاری را هدف قرار می‌دهد. ما تنها با انواع موجود فمینیسم و نوع متداول مارکسیسم سروکار داشتیم اما بعد باید به رویکردی دست می‌یافتیم که نوع نگاهش به جهان محدود و ناقص نباشد. ما باید اسم جدیدی بر آن می‌نهادیم، «فمینیسم سوسیالیستی»، تا بر تصمیم خود بر درک تمامیت تجربه‌مان و ساخت نوعی از سیاست تأکید کنیم که بازتابنده ی تمامیت آن درک باشد.

حالا من قصد ندارم نظریه فمینیسم سوسیالیستی را در مقام یک «سپهر» یا یک زمینه ی مشترک کنار بگذارم. بلکه در این «زمینه» چیزها رشد می‌کنند و کامل می‌شوند. در مقایسه با چند سال قبل ما موفق شده‌ایم فهممان از جنس و طبقه، از سرمایه‌داری و استیلای مردانه را به شکل دقیقی با هم ترکیب کنیم. در اینجا من به طور گذرا به یکی از این خطوط فکری اشاره می‌کنم:

فمینیست مارکسیست به درستی درک می‌کند که سلطه ی طبقاتی و جنسیتی «در نهایت» برمبنای زور استوار شده است و این نکته ویرانگرترین نقد به جامعه ی سرمایه‌داری مبتنی بر جنسیت‌زدگی‌ است اما تا به «در نهایت» برسیم چیزهای زیاد دیگری نیز در این میان وجود دارند. مردم در زندگی روزمره‌شان به سلطه ی طبقاتی و جنسیتی تن می‌دهند بدون این‌که به طور مستقیم به خشونت تهدید شوند و حتا بی آن‌که در معرض محرومیت مادی قرار داشته باشند.
در مرحله ی بعد بسیار مهم است که اگر متوجه اعمال زور مستقیم نمی‌شویم دست‌کم بدانیم چه سازوکاری موجب امتداد وضعیت موجود می‌شود. تا به حال مطالب بسیاری نوشته شده است با این مضمون که چرا طبقه ی کارگر ایالات متحده از آگاه ی طبقاتی ستیزه‌جویانه بی‌بهره است. بی‌تردید تقسیم‌بندی‌های قومی به‌ویژه تقسیم‌بندی سیاه‌پوست/سفیدپوست پاسخ اصلی این سوال هستند. اما پاسخ من این است که علاوه بر این تقسیم‌بندی‌ها، طبقه ی کارگر به لحاظ اجتماعی تجزیه شده است. محله‌های طبقه ی کارگرنشین رو به زوال¬اند؛ زندگی به‌طور فزاینده‌ای خصوصی و درونی شده؛ مهارت‌هایی که زمانی در مالکیت طبقه ی کارگر بودند به تدریج توسط طبقه ی سرمایه‌دار غصب می‌شوند؛ و «فرهنگ توده‌ای» که تحت کنترل نظام سرمایه‌داری است تقریبن تمام نهادها و فرهنگ بومی طبقه ی کارگر را از بین برده است. مشارکت و اعتماد به نفسی که در طبقه کارگر وجود داشت با انزوای متقابل و پیروی دسته‌جمعی در طبقه ی سرمایه‌دار جایگزین شده است.
مطیع کردن زنان که وجه مشخصه ی آخرین شکل از جامعه ی مبتنی بر نظام سرمایه‌داری است در فرآیند تجزیه ی طبقاتی نقشی کلیدی دارد. نیروهایی که زندگی طبقه ی کارگر را تجزیه کرده و موجب وابستگی مادی و فرهنگی آن به طبقه ی سرمایه‌دار شده‌اند همان نیروهایی هستند که در تداوم روند مطیع‌سازی زنان نقش دارند. این زنان هستند که تجزیه‌شده‌ترین عناصر در زندگی خانوادگی‌ای هستند که به‌طور فزاینده‌ای شخصی شده است.
در نتیجه میان مبارزه ی زنان و آنچه به‌طور سنتی نزاع طبقاتی پنداشته می‌شود نوعی هم‌بستگی بنیادین وجود دارد. اینطور نیست که همه ی مبارزات زنان یک نیروی محرکه ی ضدسرمایه‌داری ذاتی در خود داشته باشند (به‌ویژه آن گرایش‌هایی که به دنبال افزایش قدرت و ثروت برخی گروه‌های خاصی از زنان هستند) اما همه ی آن‌هایی که به دنبال به وجود آوردن همبستگی و اعتمادبه‌نفس جمعی در زنان هستند برای ایجاد آگاه ی طبقاتی اهمیت حیاتی دارند. برعکس همه ی نزاع‌های طبقاتی به‌طور ذاتی دارای یک نیروی محرکه ی ضد جنسیت‌زدگی‌ نیستند (به‌ویژه آن‌هایی که هنوز ارزش‌های پدرسالاری ماقبل سرمایه‌داری را رها نکرده‌اند) اما همه ی آن‌هایی که در جستجوی ایجاد استقلال فرهنگی و اجتماعی طبقه ی کارگر هستند ضرورتن با مبارزه برای آزادی زنان در ارتباط‌اند.
این طرح کلی، مسیری است که تحلیل فمینیست سوسیالیستی در پیش می‌گیرد. ه یچ کس به دنبال ارائه ی ترکیبی نیست که در آن مبارزه ی سوسیالیستی به مبارزه ی فمینیستی یا مبارزه ی فمینیستی به مبارزه ی سوسیالیستی فروکاسته شود. چکیده‌هایی که من پیشتر از هر دو مطرح کردم «حقیقت» نهایی را دربردارد: جنبه‌های مهمی از سلطه ی سرمایه‌داری (مانند خشونت مردانه در خانواده) وجود دارند که اندیشه‌های سوسیالیستی درک اندکی از آن دارد؛ آن هم درکی با تحریف و تفسیر اشتباه. از این‌رو ما به فمینیست بودن و سوسیالیست بودن در کنار هم نیاز داریم. اما بهتر است از ترکیب کردن این دو دست برداریم، هر دوی این‌ها به ما کمک می‌کنند که برای دستیابی به یک هویت فمینیستی سوسیالیستی قائم به خود، اندیشه و اقدام کنیم.

منبع: jacobinmag.com

[۱] WIN Magazibe

[۲] New American Movement

منبع: بیدارزنی


اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:

Facebook
    Delicious delicious     Twitter twitter     دنباله donbaleh     Google google     Yahoo yahoo     بالاترین balatarin


چاپ کن

نظرات (۰)

نظر شما

اصل مطلب

بازگشت به صفحه نخست