• با یک نگاه تاریخی، اصلاحات محمدبن سلمان و اعطای برخی حقوق به زنان، را می توان با اصلاحات دوره پهلوی (اول و دوم) مقایسه کرد. در واقع این اصلاحات نه به فراخور ضرورت های درونی جامعه ی ایران یا عربستان و یا تغییر نگرش حاکمیت های سیاسی این کشورها به مساله جنسیت یا التزام به برابری جنسیتی بلکه معطوف به کارکرد و منافع سیاسی چنین تغییرات و اصلاحاتی بوده است ...

اخبار روز: www.iran-chabar.de
چهارشنبه  ۱۲ مهر ۱٣۹۶ -  ۴ اکتبر ۲۰۱۷

در چند روز اخیر خبرهای هیجان انگیز و غیرقابل باوری درباره رفع برخی محدودیت ها از زنان در عربستان سعودی می رسد از اعطای حق رانندگی تا ورود زنان در یک جشن به ورزشگاه تا پخش آوازخوانی یک خواننده زن در تلویزیون.
سوال این است که اعطای این حقوق که تاکنون تحت لوای پاسداری از مذهب از زنان دریغ شده بود چگونه در کشوری که خاستگاه جغرافیایی و تاریخی شرع مقدس و ام القرای اسلام است، و با وجود یک نظام استبدادی سنتی امکان پذیر شده است؟

اصلاحات در وضعیت زنان عربستان اغلب به تفقد و عنایت شاهانه ملک سلمان پادشاه سالخورده این کشور نسبت داده می شود، اما واقعیت آن است که صحنه گردان اصلی این جریان ولیعهد جوان این کشور است که در قامت منجی زنان عربستان ظاهر شده و هر روز از خزانه اختیارات و قدرت موروثی اش از معجزه ای جدید در مقابل جهانیان رونمایی می کند!
یقینا این ولیعهد سعودی هرگز به عمق این باور نرسیده است که معیار رهایی یک جامعه رهایی زنان است، اما او و مشاورانش اکنون با دریافتن واقعیت های جهان معاصر دریافته اند که وضعیت زنان یک کشور می تواند پربیننده ترین و جالب توجه ترین ویترین وضعیت سیاسی آن کشور و معیار قضاوت درباره آن باشد. از این رو محمدبن سلمان و مشاورش سلمان الانصاری که سودای نزدیکی بیشتر به آمریکا و بهبود تصویر عربستان سعودی در جامعه و رسانه های آمریکایی را دارند، اندک اندک به رفع برخی محدودیتها از زنان همت گمارده اند.

با یک نگاه تاریخی، اصلاحات محمدبن سلمان و اعطای برخی حقوق به زنان، را می توان با اصلاحات دوره پهلوی (اول و دوم) مقایسه کرد که در آن دوره هم برای پیشبرد روند مدرنیزاسیون و در راستای پروژه تجددگرایی و به منظور بهبود تصویر ایران نزد جوامع غربی برخی محدودیت ها رفع و زنان از برخی حقوق برخوردار شدند. در واقع این اصلاحات نه به فراخور ضرورت های درونی جامعه ی ایران یا عربستان و یا تغییر نگرش حاکمیت های سیاسی این کشورها به مساله جنسیت یا التزام به برابری جنسیتی بلکه معطوف به کارکرد و منافع سیاسی چنین تغییرات و اصلاحاتی بوده   است.

سوال دیگر آن است که آیا می توان اعطای حقوقی مثل حق رانندگی و رفع محدودیت آوازخوانی زنان را محصول تلاش جنبش زنان عربستان دانست که در این برهه تاریخی و در شرایط سیاسی کنونی عربستان به ثمر نشسته است؟ پاسخ به این سوال و تعیین نقش جنبش زنان و تاثیرگذاری آن بر گشایش رخ داده دشوار و غیرقابل تخمین است. بیست سال است که زنان عربستان برای حق رانندگی تلاش می کنند و این مساله به تنهایی به عنوان نماد سرکوبگری و تبعیض جنسیتی حکومت سعودی در جهان شناخته شده است، و اکنون زنان سعودی به یک فرمان ناگهانی، خود را برخوردار از این حق می بینند. همان طور که پیشتر اشاره شد، ولیعهد جدید عربستان نیز برای ارسال پیام اصلاحاتش به جهان از مشهورترین مطالبه زنان شروع کرده و با این سیاست حجم زیادی از انتقادات را از آن نظام سیاسی متبوعش دور خواهد کرد.
واقعیت آن است که نقش جنبش زنان در این قضیه هر چه قدر بوده باشد، در ساختار سیاسی استبدادی مذهبی جوامعی مثل عربستان سعودی که نابرابری های عمیق اقتصادی و اجتماعی در آن نهادینه شده و ثروت آن در دست یک اقلیت محصور شده ، حقوق و آزادی های زنان گروگانی است در اسارات حاکمیت سیاسی و تنها در شرایطی که آن ساختار در معرض تهدید جدی و برای بقایش نیازمند حمایت بیرونی باشد، ممکن است به طور قطره چکانی ذره ای از آن به زنان مرحمت شود.

نکته دیگر که در میان هیجان و هیاهوی رسانه ای در اطراف اقدامات اخیر حکومت عربستان در حوزه حقوق زنان نباید از نظر دور بماند این است که اگر چه این رفع محدودیت ها، باز شدن فضا را برای زنان نوید می دهند، و اگر چه برای بخشی از زنان سعودی هیجان انگیز است، اما در واقع گشایشی در وضعیت توده های زنان عربستان که همزمان با ستم جنسیتی از ستم طبقاتی رنج می برند ایجاد نخواهد کرد. از یاد نباید برد که رانندگی،خوانندگی و رفتن به استادیوم ابتدایی ترین و پیش پا افتاده ترین و سطحی ترین حقوق زنان هستند و اعطای این حقوق معادل با رهایی زنان و تحقق برابری جنسیتی نیست. آن آزادی زنان که معیار آزادی جامعه برشمرده شده است در شرایطی حاصل می شود که همزمان ستم جنسیتی و ستم طبقاتی برچیده شده و رهایی حاصل شده نه ظاهری و سطحی و محدود بلکه حاصل تغییرات بنیادین و شامل حال تمام زنان باشد.

برگرفته از تلگرام نویسنده